Khi xem những chặng đua Công thức 1, anh em có lẽ sẽ để ý chiếc vô lăng hoàn toàn chẳng giống bình thường chút nào. Thực tế thì mình phát hiện ra rằng, bộ môn thể thao tốc độ này có quá nhiều nút bấm điều khiển, có lẽ ngang ngửa tay lái của xe LMP1 đua ở Le Mans mà thôi.
Hàng đống nút, công tắc và cần gạt rất dễ khiến anh em bị ngợp.
Vậy thực chất một chiếc vô lăng trên xe Công thức 1 có nhiệm vụ như thế nào? Ở đây mình lấy ví dụ chiếc vô lăng sử dụng trên chiếc Mercedes F1 W07 Hybrid, được Lewis Hamilton và Nico Rosberg dùng vào mùa giải năm 2016. Vô lăng F1 có thể thay đổi rất nhiều trong quá trình một mùa giải diễn ra, dựa vào phản ánh của người lái và những tùy chỉnh của đội đua. Tuy nhiên hệ thống nút bấn và công tắc trên một chiếc vô lăng thường không có nhiều thay đổi, chỉ khác về bố cục và vị trí mà thôi.
Phía sau mỗi chiếc vô lăng đều là 4 cần gạt, thông thường cần gạt dưới hai bên dùng để giữ côn, còn hai paddle phía trên để lên và về số. FIA cấm không cho sử dụng côn tự động, và không gian bên trong chiếc xe thì không đủ chỗ cho 3 bàn đạp như những loại xe đua khác, nên côn được tích hợp luôn trên vô lăng cho tiện. Và bù lại, một tay đua F1 sẽ phải làm rất nhiều việc trong mỗi cuộc đua, chứ không chỉ ga, phanh, lên số, xuống số, giống như đoạn clip mà tay lái của Williams thể hiện ở góc nhìn người thứ nhất dưới đây:
Hàng đống nút, công tắc và cần gạt rất dễ khiến anh em bị ngợp.
Vậy thực chất một chiếc vô lăng trên xe Công thức 1 có nhiệm vụ như thế nào? Ở đây mình lấy ví dụ chiếc vô lăng sử dụng trên chiếc Mercedes F1 W07 Hybrid, được Lewis Hamilton và Nico Rosberg dùng vào mùa giải năm 2016. Vô lăng F1 có thể thay đổi rất nhiều trong quá trình một mùa giải diễn ra, dựa vào phản ánh của người lái và những tùy chỉnh của đội đua. Tuy nhiên hệ thống nút bấn và công tắc trên một chiếc vô lăng thường không có nhiều thay đổi, chỉ khác về bố cục và vị trí mà thôi.
Phía sau mỗi chiếc vô lăng đều là 4 cần gạt, thông thường cần gạt dưới hai bên dùng để giữ côn, còn hai paddle phía trên để lên và về số. FIA cấm không cho sử dụng côn tự động, và không gian bên trong chiếc xe thì không đủ chỗ cho 3 bàn đạp như những loại xe đua khác, nên côn được tích hợp luôn trên vô lăng cho tiện. Và bù lại, một tay đua F1 sẽ phải làm rất nhiều việc trong mỗi cuộc đua, chứ không chỉ ga, phanh, lên số, xuống số, giống như đoạn clip mà tay lái của Williams thể hiện ở góc nhìn người thứ nhất dưới đây:
Một chiếc vô lăng được làm từ sợi carbon, bọc cao su chống trượt cùng những công tắc, màn hình, đèn báo lên số cùng hầu hết tất cả những công cụ điều khiển thường có giá cỡ 40 nghìn Bảng Anh, khoảng 1,2 tỷ. Con số này thực tế là rất nhỏ so với cái giá 14 đến 15 triệu USD để phát triển và sản xuất một chiếc F1 để thi đấu trong mỗi mùa giải.
Vì sao nó lại đắt đến thế? Đầu tiên là ở vật liệu sản xuất. Sợi carbon không hề rẻ. Tiếp đến là phần cứng. Bên trong chiếc vô lăng có hệ thống chip xử lý, điều khiển, thu nhận tín hiệu y hệt như một chiếc máy tính vậy. Scuderia Ferrari nhờ đến sự trợ giúp của AMD để làm hệ thống xử lý bên trong vô lăng. Các kỹ sư làm thế nào để biến một chiếc vô lăng vô tri vô giác những năm 70 80 trở thành một chiếc máy tính đúng nghĩa đen như thế nào, mình sẽ chia sẻ trong bài viết sau này.
Hãy bắt đầu lần lượt theo thứ tự đánh số các nút và công tắc như trong hình dưới đây:
1. Nút cuộn chỉnh chế độ vi sai. Dựa trên độ mòn của bộ lốp cũng như lượng nhiên liệu còn lại, người lái sẽ áp dụng kinh nghiệm để điều chỉnh mô men xoắn mà động cơ cấp cho hệ thống truyền động bánh sau, giúp xe vào cua mượt nhất mà không bị mất lái.
2. Nút “vượt”. Nút này được giấu sau tay lái, phía bên tay trái để tiện sử dụng trong các cuộc đua. Ấn nút này cũng gần giống như ấn nút Nitrous trong game đua xe vậy. Mỗi khi tay đua cần chiếc xe có khả năng tăng tốc nhanh trong khoảng thời gian ngắn để vượt lên trên đối thủ, họ sẽ ấn nút này. Nhưng trên xe F1 không có bình N2O như trong phim và game, vốn có tác dụng đẩy khí Ni tơ vào động cơ, khí cháy tạo ra oxi giúp tạo ra tỷ suất nén cao hơn, mà cách hoạt động của hệ thống này phức tạp hơn nhiều.
Trên xe công thức 1 có một hệ thống tên là ERS (Energy Recovery System), bao gồm MGU-K và MGU-H. Hệ thống MGU-K lưu lại năng lượng thừa từ việc giảm tốc xe, còn MGU-H thì kết nối trực tiếp đến bộ turbo của động cơ V6 1.6L để lưu lại nhiệt năng thừa và biến chúng thành năng lượng, trữ trong hệ thống pin của động cơ hybrid của xe. Khi nhấn nút, MGU-K sẽ cho phép chiếc xe có thêm 120kW, cỡ 160 sức ngựa trong khoảng 33 giây để vượt lên trên đối thủ. Khi kết hợp cả động cơ V6 1.6L turbo và hệ thống ERS nói trên, một chiếc xe F1 sẽ sản sinh sức mạnh khoảng gần 1.000 sức ngựa.
Quảng cáo
3. Skip +1/+10 preset. Hai nút bấm hai bên cho phép người lái tương tác với hơn 100 cảm biến đặt trên xe, và dữ liệu sẽ được hiển thị trên màn hình LCD. Nhờ đó tay đua có thể thực hiện nhanh những thao tác chiến thuật theo ý muốn của bản thân cũng như theo chỉ đạo của đội đua.
4. Nút về N. Để xe không vô tình về mo nếu lạc tay lái và xe dừng hẳn, paddle shift ở phía sau không cho phép tay đua về N, mà thay vào đó nếu muốn về mo, sẽ phải bấm nút này khi xe đang ở số 1 hoặc số 2.
5. Nút chỉnh vận tốc tối đa khi vào pit lane. Luật của FIA bắt buộc mọi chiếc xe khi vào đường pit để kiếm tra, thay lốp hay làm bất kỳ điều gì cũng phải tuân thủ tốc độ tối đa 80 km/h để đảm bảo an toàn. Nút bấm này cho phép các tay đua tự động chỉnh tốc độ của xe mà không phải giữ ga trên một chiếc xe vốn chỉ nhấn nhẹ ga cũng vọt lên hơn trăm km một giờ.
6. Pit confirm. Ấn nút này, xe sẽ gửi một tín hiệu radio về pit stop để thợ máy và kỹ sư biết xe sắp vào đường pit, thay vì bật radio và trao đổi mất thời gian.
Quảng cáo
7. Nút cuộn chỉnh mô men xoắn. Nếu như nút cuộn số 1 để chỉnh mô men lúc vào cua thì nút cuộn này dùng để chỉnh sức mạnh mà động cơ gửi đến hai bánh sau khi xe ở tốc độ cao, ví dụ như trên những đoạn đường thẳng chẳng hạn. Chỉnh lên số cao xe tốn nhiên liệu hơn và máy chạy khỏe hơn, nhưng khi đang dẫn đầu cuộc đua, không tội gì tay đua chỉnh xuống số thấp để đủng đỉnh về đích cả.
8. Accept. Sau khi chọn các chế độ mapping cho xe thông qua nút +1 hay +10 ở mục số 3 trên đây, tay đua sẽ phải ấn Accept để xe xác nhận tùy chọn của người điều khiển.
9. DRS. Cái này viết tắt của Drag Reduction System. Trên mỗi đường đua sẽ có một vài đoạn đường thẳng rất dài được đặt làm “DRS Zone”. Khi ban tổ chức cuộc đua cho phép các tay đua sử dụng DRS, họ sẽ bấm nút này ở mỗi đoạn đường được cho phép. Sau đó cánh gập ở đuôi xe sẽ mở ra, cho phép xe chạy nhanh hơn khoảng 10 đến 15 km/h.
Cánh gió của hệ thống DRS khi mở.
10. Strategy Rotary. Công tắc này có vài profile cài đặt sẵn được đội đua tính toán và áp dụng, từ tốc độ đốt xăng, sử dụng các hệ thống có sẵn trên xe thay vì phải bấm +1 hay +10 để chọn từng tùy chọn riêng lẻ. Những profile từ 1 đến 16 phù hợp với nhiều tình huống, từ qualifying lap, khi tay đua cần chiếc xe hoạt động mạnh nhất để có thời gian chạy quanh đường đua ngắn nhất, hay chiến thuật chậm hơn để giữ cho nhiên liệu và lốp xe hoạt động được lâu nhất.
11. Menu Rotary. Giống như hai nút +1 và +10, công tắc màu tím này cho phép hiển thị các thông tin quan trọng nhất của xe lên màn hình LCD.
12. HPP Rotary. Sau khi chọn một trong những mục ở công tắc màu tím, tay đua sẽ chọn đến mục HPP với 16 mục khác nhau cho mỗi lựa chọn. Nhìn chung với một chiếc xecó công suất rất mạnh như F1 thì gần như mọi thứ đều có thể tùy chỉnh được để có cảm giác lái tốt nhất.
13. Mark. Nút này dùng để ghi nhớ một hoặc một đoạn dữ liệu đua quan trọng và sẽ được lưu vào vô lăng cũng như gửi thẳng về đường pit nơi quản lý đội đua có thể nghiên cứu, ví dụ thời gian hoàn thành một vòng đua, một cú lên số khó khăn hơn bình thường hay một khúc cua không được như tay đua mong muốn. Những dữ liệu này sẽ được phân tích sau mỗi cuộc đua để tối ưu xe cho cuộc đua sau đó.
14. Radio. Mỗi khi cần đối thoại với đội đua ở đường pit, tay lái sẽ phải ấn nút này để trò chuyện vì microphone được tích hợp vào mũ nỉ thấm mồ hôi, rất gần miệng nên nếu không có nút này đường pit sẽ phải nghe tiếng thở và gầm gừ của tay đua suốt hơn 1 tiếng đồng hồ.
Ngoài ra cũng có một số công tắc khác ví dụ như BBAL hay BMIG màu cam ở hai bên tay lái. Nút này dùng để tùy chỉnh độ cân bằng của phanh lên 4 bánh xe (Brake BALance), và chỉnh áp lực má phanh mà hệ thống thủy lực tác động lên đĩa (Brake MIGration) ở mỗi bánh xe để tránh việc bị khóa bánh (ABS là thứ bị cấm tuyệt đối trong mọi thể loại đua xe). Thông thường những tùy chỉnh này sẽ được thực hiện trước khi cuộc đua diễn ra vì mọi thứ đều diễn ra rất nhanh, không có thời gian để chỉnh những thứ như thế này.
Một số vô lăng khác cũng có nút hoặc công tắc để mở hệ thống cấp nước uống cho tay đua, giúp họ không bị mất nước khi ngồi trong bộ đồ kín như bưng và đua liên tục trong hơn 1 giờ đồng hồ.
Tham khảo Wired
