Khó có ai có thể hiểu hết được những chi tiết ẩn chứa bên trong các tác phẩm của nhà soạn nhạc tài năng người Anh Edward Elgar. Ngay cả ở thời kỳ phong độ nhất trong sự nghiệp nghệ thuật, Edward Elgar vẫn được nhìn với những cặp mắt khó hiểu, ngay cả bản thân ông cũng tự đánh giá mình là “quá cấp tiến” so với thời đại. Nhân dịp kỷ niệm 100 năm ngày công diễn bản Cello Concerto của Edward Elgar, chúng ta hãy cùng điểm qua đôi nét về tác phẩm này, cũng như người đã tạo ra nó.
Edward Elgar Cello Concerto: 100 năm trôi qua
Những bản concerto dành cho đàn cello từ trước đến nay quả thật không nhiều, phần lớn đều dành cho piano hay violin. Những bản concerto cho cello được đánh giá là “tuyệt phẩm” thì càng ít nữa, gần như chỉ có 2 bản đến từ Dvořak và Elgar. Bản Cello Concerto của Elgar được đánh giá cao không chỉ vì phong cách cấp tiến của ông mà còn từ kiểu phối đàn xen kẽ độc đáo giữa chiếc cello và toàn dàn nhạc, khiến tiếng đàn cello lúc thì như đối lập, lúc lại bổ trợ cho toàn dàn nhạc chơi chung với nó. Julian Lloyd Webber đã biểu diễn bản Cello Concerto của Elgar vào năm 1985 và được tờ BBC Music Magazine bình chọn là “phiên bản tuyệt vời nhất”. Julian nhận xét rằng điều hay nhất của bản Cello Concerto của Elgar chính là việc cả dàn nhạc giống như đang làm nền cho tiếng cello, khiến nó dìu dập lúc ẩn lúc hiện và nhờ đó càng gây chú ý hơn cho thính giả.
Edward Elgar Cello Concerto: 100 năm trôi qua
Những bản concerto dành cho đàn cello từ trước đến nay quả thật không nhiều, phần lớn đều dành cho piano hay violin. Những bản concerto cho cello được đánh giá là “tuyệt phẩm” thì càng ít nữa, gần như chỉ có 2 bản đến từ Dvořak và Elgar. Bản Cello Concerto của Elgar được đánh giá cao không chỉ vì phong cách cấp tiến của ông mà còn từ kiểu phối đàn xen kẽ độc đáo giữa chiếc cello và toàn dàn nhạc, khiến tiếng đàn cello lúc thì như đối lập, lúc lại bổ trợ cho toàn dàn nhạc chơi chung với nó. Julian Lloyd Webber đã biểu diễn bản Cello Concerto của Elgar vào năm 1985 và được tờ BBC Music Magazine bình chọn là “phiên bản tuyệt vời nhất”. Julian nhận xét rằng điều hay nhất của bản Cello Concerto của Elgar chính là việc cả dàn nhạc giống như đang làm nền cho tiếng cello, khiến nó dìu dập lúc ẩn lúc hiện và nhờ đó càng gây chú ý hơn cho thính giả.
15 năm sau khi sáng tác Cello Concerto, Edward Elgar qua đời như một điềm báo trước cho sự thành công của tác phẩm này. Ông phát hành thêm nhiều tác phẩm nữa sau năm 1919 tuy nhiên chúng không đạt được tầm cỡ như Cello Concerto, vốn chỉ được vinh danh 30 năm sau khi ông mất.
Lần công diễn đầu tiên
Bản Cello Concerto của Elgar được công diễn lần đầu tiên vào ngày 27/10/1919 bởi nghệ sỹ solo Felix Salmond và dàn nhạc London Symphony Orchestra. Mọi chuyện diễn ra không như mong muốn, hay nói cách khác là thất bại hoàn toàn, khi nhạc trưởng dành quá nhiều thời gian để luyện tập các phần trình diễn khác, cũng như không cho Elgar đủ thời gian để chuẩn bị. Một nhà phê bình thời đó nhận xét: “Chưa bao giờ một dàn nhạc lớn lại cho ra mắt một buổi diễn tệ mạt đến thế”.
Tuy nhiên không phải chỉ do phần trình diễn thất bại làm ảnh hưởng đến tác phẩm của Elgar, thời thế lúc đó cũng là nhân tố quan trọng không kém. Đó là thời kỳ hậu chiến khi người ta đang đề cao nhạc jazz, sự hiện đại hóa hay các phong trào nữ quyền, điều này khiến tầm nhìn của Elgar bị cho là không phù hợp. Những nhà phê bình của The Times phàn nàn rằng tác phẩm của Elgar quá “sướt mướt” và người nghe cần một “liều thuốc giải” khi nghe nhạc của ông, giống như đang nói nhạc Elgar là thuốc độc vậy.
Edward Elgar lúc đó cũng đã bắt đầu có dấu hiệu trầm cảm và sức khỏe cũng kém đi nhiều, và sự thất bại của buổi công diễn bản Cello Concerto giống như một giọt nước làm tràn ly, dẫn đến cái chết trong buồn chán của ông vào năm 1934.
Bản thu huyền thoại của Jacqueline du Pré
Bản Cello Concerto thỉnh thoảng cũng được biểu diễn trong vài năm sau đó, tuy nhiên không gây được chú ý nào mãi cho đến phần trình diễn huyền thoại của Jacqueline du Pré vào năm 1965. Du Pré, lúc đó mới chỉ 20 tuổi, trình diễn Cello Concerto theo phong cách trẻ trung, tươi mới và quyến rũ hơn, đã làm cho người nghe phải bất ngờ. Người ta bắt đầu chú ý đến bản Cello Concerto một cách nghiêm túc hơn và tự hỏi vì sao nó đã bị “bỏ quên” trong khoảng thời gian lâu đến vậy. Sự thành công của phần trình diễn Cello Concerto của Du Pré còn nhờ công của nhạc trưởng Sir John Barbirolli. Ông đã nhiều lần giám sát, trình diễn với tư cách nhạc trưởng và nhạc công solo cho Cello Concerto, có thể được đánh giá là người rất am hiểu về tác phẩm này.
Quảng cáo
Ngay sau khi Cello Concerto được công chúng quan tâm, nhiều nghệ sỹ khác nhanh chóng có hứng thú thu âm tác phầm đình đám này. Julian Lloyd Webber phát hành bàn thu Cello Concerto vào năm 1985 thắng giải BRIT Award. Julian Lloyd Webber thu âm cùng dàn nhạc Royal Philharmonic Orchestra điều hành bởi nhạc trưởng Yehudi Menuhin, một trong những người bạn thân của Elgar lúc ông còn sống. Phiên bản này được BBC Music Magazine đánh giá là “phiên bản tuyệt vời nhất”.
Sự nổi tiếng của tác phẩm còn thu hút mối quan tâm từ các nhà làm phim. Cello Concerto được sử dụng làm nhạc phim cho các bộ phim như Paradise Postponed (1986), Paradise Road (1997) hay gần đây nhất là The Boy (2016). Bạn cũng có thể nghe thấy Cello Concerto trong nhiều bộ phim khác nữa, chủ yếu là trong các cảnh lãng mạn hay có bối cảnh sang trọng.
Edward Elgar chắc chắn sẽ cảm thấy vui mừng khôn tả khi biết tác phẩm của mình đạt được sự hâm mộ như vậy. Người ta kể lại rằng khi nằm trên giường bệnh, Elgar vẫn ngân nga theo giai điệu của movement đầu tiên trong bản Cello Concerto. Ông chắc chắn sẽ mơ về sự trường tồn của nó sau khi mất đi.
Nguồn udiscovermusic
