Ống zoom có thể đạt được chất lượng quang học tốt như ống Prime (Fix) không? Đó là câu hỏi đang được bàn luận sôi nổi trên các diễn đàn nhiếp ảnh trong thời gian gần đây. Sau khi một bạn reviewer khẳng định "Ống kính zoom này xuất sắc, chất lượng quang học như ống fix" thì cộng đồng nhiếp ảnh đã có nhiều phản ứng trái chiều.
Để làm rõ về chất lượng quang học của ống zoom so với ống fix, ông Roger Cicala, nhà sáng lập trang Lens Rental đã dùng các bài thử ống kính với các thiết bị chuyên dụng để tìm ra câu trả lời. Điều này có nghĩa là chúng ta sẽ dùng khoa học, các con số chứ không dùng những phương tiện đo đạc kém chính xác và mang tính chủ quan như thị lực.
Lý do mình tin ở LensRental vì đây là đơn vị hàng đầu trên thế giới về việc cho thuê thiết bị ảnh như body và ống kính. Họ có phần lớn các ống kính phổ biến trên thị trường, và mỗi loại ống kính họ sở hữu vài ống. Ngoài ra họ có các máy đo quang học chuyên dụng để xác định chất lượng ống kính trước khi cho thuê. Nếu có đơn vị nào đó có thể so sánh chính xác nhất thì mình nghĩ chỉ có LensRental.
Chúng ta sẽ xem kết quả qua biểu đồ MTF (Modulation Transfer Function). Nếu bạn chưa biết MTF là gì thì mình sẽ hẹn bạn ở bài viết khác để giải thích rõ hơn. Nhưng kể cả nếu bạn không hiểu, thì cũng nắm được vấn đề chính là cao hơn bao giờ cũng tốt hơn và máy đo MTF luôn nhạy hơn máy ảnh thông thường. Biểu đồ cho thấy một nửa ống kính sẽ biểu hiện như thế nào (từ trung tâm, giữa bức ảnh ra ngoài rìa).
Ví dụ như ở ví dụ dưới đây, bạn sẽ có thể kết luận rằng ống kính bên trái có độ phân giải cao hơn. Bạn còn có thể nhận ra được nhiều điều nữa từ biểu đồ, nhưng tạm thời chúng ta sẽ theo nguyên tắc cao hơn là tốt hơn.
Để làm rõ về chất lượng quang học của ống zoom so với ống fix, ông Roger Cicala, nhà sáng lập trang Lens Rental đã dùng các bài thử ống kính với các thiết bị chuyên dụng để tìm ra câu trả lời. Điều này có nghĩa là chúng ta sẽ dùng khoa học, các con số chứ không dùng những phương tiện đo đạc kém chính xác và mang tính chủ quan như thị lực.
Lý do mình tin ở LensRental vì đây là đơn vị hàng đầu trên thế giới về việc cho thuê thiết bị ảnh như body và ống kính. Họ có phần lớn các ống kính phổ biến trên thị trường, và mỗi loại ống kính họ sở hữu vài ống. Ngoài ra họ có các máy đo quang học chuyên dụng để xác định chất lượng ống kính trước khi cho thuê. Nếu có đơn vị nào đó có thể so sánh chính xác nhất thì mình nghĩ chỉ có LensRental.
Chúng ta sẽ xem kết quả qua biểu đồ MTF (Modulation Transfer Function). Nếu bạn chưa biết MTF là gì thì mình sẽ hẹn bạn ở bài viết khác để giải thích rõ hơn. Nhưng kể cả nếu bạn không hiểu, thì cũng nắm được vấn đề chính là cao hơn bao giờ cũng tốt hơn và máy đo MTF luôn nhạy hơn máy ảnh thông thường. Biểu đồ cho thấy một nửa ống kính sẽ biểu hiện như thế nào (từ trung tâm, giữa bức ảnh ra ngoài rìa).
Ví dụ như ở ví dụ dưới đây, bạn sẽ có thể kết luận rằng ống kính bên trái có độ phân giải cao hơn. Bạn còn có thể nhận ra được nhiều điều nữa từ biểu đồ, nhưng tạm thời chúng ta sẽ theo nguyên tắc cao hơn là tốt hơn.
Bây giờ chúng ta sẽ đến với 1 biểu đồ MTF đầy đủ, vùng trung tâm của ống kính bây giờ sẽ nằm ở giữa và các thông số sẽ thay đổi tương ứng từ trung tâm ra vùng rìa. Bạn sẽ thấy nó không đối xứng, vì tất nhiên việc gia công ống kính không thể nào đạt đến sự hoàn hảo 100%
Bởi vì thấu kính hình tròn nên thậm chí khi xoay tròn ống kính, bạn sẽ nhận được kết quả khác nhau như dưới đây:
Vì thế, để dễ hiển thị độ chi tiết của một ống kính hơn, chúng ta sẽ dùng loại biểu đồ màu sắc bên dưới. màu xanh càng đậm thì càng nét và độ nét giảm dần về màu đỏ. Tương ứng về vị trí, ở giữa là vùng trung tâm của ống kính và tương ứng phần rìa ảnh ở ngoài. Ví dụ dưới đây cho thấy ống kính này rất nét ở trung tâm nhưng vùng rìa thì suy giảm độ nét, đặc biệt ở góc dưới bên phải kém nét nhất.
Còn đây là biểu đồ loạn thị của một ống kính. Các bạn có thể thấy phần góc trái phía trên có độ loạn cao hơn.
Bắt đầu với ví dụ dưới đây: Đây là 2 ống kính khác nhau của 1 loại ống kính. Sau khi đo đạc ta có biểu đó MTF như sau:
Quảng cáo
Dưới đây là bài thử nghiệm thực tế
- 2 ống kính sẽ gắn trên cùng một thân máy có độ phân giải 36MP
- Crop 100% vào từng vùng để so sánh
- Ảnh được Crop từ file RAW
Crop vào vùng phía trên
Crop vào vùng phía dưới
Trở lại với chuyện ống kính Zoom và ống Prime
Chúng ta đều biết ống kính zoom rất phức tạp, có thể trên 20 thấu kính khác nhau, trong khi ống Prime thường có 6 hoặc 12 thấu kính. Điểm khác biệt quan trọng nhất là trong ống kính Prime, chỉ có 1 nhóm thấu kính thay đổi để lấy nét, trong khi đó ống kính zoom có rất nhiều nhóm thấu kính di chuyển để zoom, lấy nét. Mỗi thấu kính có một chút khuyết điểm, và khi chúng di chuyển thì sẽ kết hợp để tạo ra rất nhiều biến thể khác nhau.
Dưới đây là 9 ống kính khác nhau của cùng 1 loại ống kính Prime, khẩu độ F2.8. Khi đem chúng lên máy đo MTF thì được kết quả như sau:
Quảng cáo
Tiếp theo chúng ta sẽ thử với ống kính 70-200mm F2.8 giá $2000. Chúng ta sẽ đem 8 ống kính loại này ra thử, và thử ở các mức tiêu cự khác nhau:
Bạn đã nhìn thấy sự khác biệt của ống kính zoom và Prime chưa?
Vấn đề là đây là bài thử nghiệm quang học bằng thiết bị chuyên dụng nên những thay đổi rất nhỏ sẽ được thể hiện rất rõ ràng. Khi chụp trong thực tế, những phần màu vàng sẽ có độ nét thấp hơn, nhưng khó để ý, còn màu đỏ sẽ thẻ hện độ soft rất rõ. Chỉ cần nhìn qua, bạn sẽ thấy tiêu cự 70mm của ống kính số 7 có phần rìa ảnh khá tệ. Phần màu đỏ vẫn thường nằm ở rìa mép nên một nhiếp ảnh thể thao hay chụp chân dung sẽ không để ý bởi họ thường tập trung focus vào chính giữa vật thể.
Điều quan trọng là nếu ống zoom đó còn tốt thì nó sẽ thể hiện giống với những chiếc ống kính khác cùng loại. Nhìn lại tiêu cự 70mm của cả 8 ống kính, bạn sẽ thấy sự phân bổ vùng nét và vùng không nét khá tương đồng, dù mức độ khác nhau một tí.
Ví dụ, nếu so sánh #6 và #4, rõ ràng bạn sẽ nghiên về 200mm của ống số 6, còn #4 thì cũng chỉ tạm được. Chủ nhân của ống số 6 cho rằng lens nét hơn ở tiêu cực 200mm so với 70mm, còn #4 thì nét hơn một chút ở 70mm. Những người sở hữu máy 1 và 8 chắc sẽ nghĩ mình không phải là một nhiếp ảnh gia giỏi bởi lens của họ hầu như chẳng thay đổi gì khi zoom.
Trước khi bước vào phân tích sâu hơn, nên nhớ đây chỉ là biểu đồ đối xứng dọc, ta còn xem xét biểu đồ tiếp tuyến. Ví dụ với biểu đồ dưới đây, ống kính số 3 trông có vẻ ngon với 200mm, nhưng nhìn vào biểu đồ loạn thị thì đó là kết quả tệ nhất.
Nhưng đừng hiểu lầm rằng zoom lens tệ. Chúng rất tối ưu và thiết thực. Nếu bạn biết phải khó khăn thế nào mới chế tạo ra được thì bạn chắc chắn cũng sẽ rất kinh ngạc khi chúng có thể tốt đến vậy. Không tin thì có thể xem Canon mổ ống kính zoom 200-400mm của họ tại ĐÂY: 
