Những điều chưa biết về Henry Ford và dự án xe chạy điện đầu tiên

"Trong vòng 1 năm, tôi hy vọng chúng tôi (Ford và Edison) sẽ bắt đầu sản xuất một mẫu xe chạy điện. Tôi không muốn nói về những gì đã làm trong suốt 1 năm qua nhưng tôi rất sẵn lòng cho biết một vài điều trong kế hoạch.

Sự thật là ngài Edison và tôi đã cùng nhau làm việc trong vài năm về một mẫu xe chạy điện giá rẻ và thiết thực. Những chiếc xe đã được chế tạo nhằm mục đích thử nghiệm và giờ đây, chúng tôi rất hài lòng vì dự án gần như đã thành công. Vấn đề sâu xa là chế tạo một nguồn ắc quy dung lượng cao nhưng trọng lượng nhẹ để xe có thể hoạt động trong một cự ly xa hơn mà không cần sạc lại. Ngài Edison đang tiến hành thử nghiệm loại ắc quy này."

Thực chất, Ford đã nói sai sự thật khi ông nói với báo giới rằng đã chế tạo "nhiều" mẫu xe thử nghiệm. Tuy nhiên, thực ra chỉ có ít nhất 1 chiếc xe điện do Ford sản xuất năm 1913 (hình trên). Đây là một chiếc xe với vô lăng điều hướng đơn giản, khung gầm sà xuống và một loạt ắc quy nằm dưới ghế. Người điều khiển chiếc xe trong hình là Fred Allison, một kỹ sư điện đến từ Detroit, ông được giao nhiệm vụ thiết kế mô tơ của xe. Theo Ford Richardson Bryan, người cháu thứ 4 của Henry Ford viết trong cuốn sách Friends, families & forays: scenes from the life and times of Henry Ford, hệ thống điện của xe và thiết kế tổng thể được giao cho Alexander Churchward - một kỹ sư điện của Ford. Churchward lúc này cũng là phó chủ tịch của công ty trang sức Gray & Davis, trong khi phần cơ khí tổng thể được giao cho Samuel Wilson - trước là công nhân của hãng xe Cadillac.


Công việc được tiếp tục sang năm 1914, chúng ta có thể thấy Fred Allison một lần nữa ngồi trên chiếc xe điện thử nghiệm thứ 2. Chiếc xe này sử dụng bộ khung gầm của chiếc Model T, hệ thống treo, trục trước, vô lăng của Model T và bộ dẫn động xoắn trục sau. So với mẫu năm 1913, mô tơ đã được đặt phía trước, gần một khối ắc quy phụ. Về bộ dẫn động xoắn trục sau, Bryan một lần nữa đề cập trong cuốn sách Henry's Lieutenants, bộ phận dẫn động và khung gầm của xe điện do Eugene Farkas - 1 trong 4 người làm nên mẫu xe huyền thoại Model T đảm nhận.

Tin đồn một lần nữa được lan truyền vào nửa cuối năm 1914, thông tin do thứ kí của Henry Ford là Ernest Liebold cung cấp. Theo đó, con trai của Henry Ford là Edsel Ford sẽ tiếp tục quản lý dự án Edison-Ford. Bên cạnh đó, một thông tin khác là Henry Ford đã mua một nhà máy phát điện tại thác Niagara và một khu vực gần đại lộ Woodward để dành riêng cho việc sản xuất. Theo thời gian, tin đồn về sự xuất hiện của những chiếc xe điện vào năm 1915 và 1916 lại lan truyền. Chi tiết về những chiếc xe này là rất khác nhau: Giá của chúng khoảng từ 500 đến 700USD và xe có thể hoạt động trong cự ly từ 50 đến 100 dặm cho mỗi lần sạc. Một số nguồn tin cho biết xe có thiết kế 2 đến 4 chỗ ngồi, trong khi một số khác lại cho biết xe có mui hoặc mui trần. Edison trong một cuộc phỏng vấn với Automobile Topics tháng 5 năm 1914 cũng không tiết lộ chi tiết nào về dòng xe này. Ông đã nói tổng quan như sau:

"Ngài Henry Ford đang lên kế hoạch thiết kế những công cụ, những máy móc đặc biệt, các nhà máy và các trang thiết bị khác để sản xuất loại xe điện mới. Còn rất nhiều việc phải hoàn tất và thời điểm xuất hiện của xe vẫn chưa tính đến. Tuy nhiên, ngài Ford đang làm việc cật lực và ông ấy biết về công việc kinh doanh của mình.

Tôi tin rằng sau cùng thì động cơ điện sẽ được sử dụng phổ biến cho việc chuyên chở tại tất cả các thành phố lớn và xe điện sẽ trở thành phương tiện di chuyển cho mọi gia đình trong tương lai. Mọi hình thức vận tải nên chuyển sang điện và tôi tin chắc rằng sẽ không còn lâu nữa khi thành phổ New York áp dụng loại hình này."

Edison không quá xa lạ với những chiếc xe điện. Ford Bryan viết trong cuốn sách của ông về chi tiết Edison đã chế tạo một hệ thống dẫn động bánh trước hoạt động bằng điện năm 1895 và ông cũng sở hữu một vài chiếc xe điện đắt tiền.

Tuy nhiên, chúng ta vẫn có rất ít bằng chứng về 2 chiếc xe điện thử nghiệm mà Ford đã chế tạo và giờ đây, sự hợp tác giữa Ford và Edison dường như bị quên lãng. Một vài nhà lý luận tin rằng tình trạng độc quyền dầu mỏ đã khiến Ford và Edison từ bỏ dự án. Ngoài ra, họ cũng đưa ra 1 bằng chứng về vụ cháy "khó hiểu" phá hủy gần như toàn bộ các xưởng của Edison tại quận West Orange, bang New Jersey vào tháng 12 năm 1914. Bên cạnh sự thật là tất cả các nghiên cứu về xe điện lại được thực hiện tại thành phố Dearborn, bang Michigan. Tờ báo New York Times cũng đã đề cập đến quy mô của vụ cháy qua đó cho biết lửa đã bao trùm 2 tòa nhà mà các nghiên cứu về xe điện có thể thực hiện tại đó.

"Chỉ có các tòa nhà quan trọng được cứu khỏi đám cháy, đó là phòng thí nghiệm và tòa nhà lưu trữ những chiếc ắc quy. Ngài Edison lúc đó đã có mặt tại phòng thí nghiệm khi trận hỏa hoạn bắt đầu. Ông đã giúp đỡ công tác cứu hỏa, sau đó ông trở lại tòa nhà chứa ắc quy và trực tiếp bảo vệ tòa nhà này."

Tuy nhiên, theo Ford Bryan, sự phá sản của dự án xe điện Edison-Ford là do Ford đã yêu cầu sử dụng những ắc quy lõi niken-sắt trên xe. Tuy nhiên, những ắc quy của Edison lại có nội điện trở quá cao và vì vậy, chúng không thể vận hành một chiếc xe điện dưới nhiều hoàn cảnh. Loại ắc quy lõi chì-axit là một sự thay thế nhưng chúng khiến chiếc xe nặng thêm. Dự án nhanh chóng bị bỏ lại sang một bên do Ford còn phải dành thơi gian cho nhiều dự án khác. Theo cuốn sách The Ford Century, Ford đã đầu tư 1,5 triệu USD vào kế hoạch phát triển xe điện và ông đã mua gần 100.000 ắc quy của Edison trước khi dự án bị bỏ ngõ.