Sự trở lại của vinyl: thành công hay chỉ là xu hướng tạm thời?

Năm 2018 đã đánh dấu sự trở lại ngoạn mục của loại hình đĩa vinyl. Chỉ vài năm trước thôi, loại hình này được xem như là đã chết với từng đống đĩa vinyl nằm xếp xó trong nhà kho, chờ đến 1 ngày bị vứt ra bãi rác. Giờ đây bỗng nhiên chúng trở nên quý giá khi được dân chơi nhạc và người sưu tập săn lùng. Từ việc "tránh xa" các loại hình lưu trữ nhạc vật lý trong thời đại các dịch vụ stream nhạc số lên ngôi, không hiểu sao người ta lại quyết định "tìm về nguồn cội" bằng các định dạng xưa cũ như cassette, vinyl hay CD. Không chỉ trên thế giới mà ngay cả ở Việt Nam ta, các album mới được đầu tư nghiêm túc cũng đã xuất hiện các bản có đĩa vinyl.



Ai cũng biết hình thức mảng băng đĩa nhạc vật lý đang ngày càng thu nhỏ dần để nhường chỗ cho nhạc số, tuy nhiên theo nhận định của các chuyên gia thì chúng chỉ có thể thu nhỏ đến 1 mức nào đó thôi chứ không thể nào hoàn toàn mất đi. Nhận xét này là hoàn toàn chính xác vì từ lâu sự hiện diện của các sản phẩm băng đĩa nhạc vật lý luôn là thú chơi của những người ghiền nhạc. Không chỉ nghe nhạc, họ còn muốn trực tiếp "cầm nắm" chúng trên tay và nâng niu như 1 đứa con tinh thần, đồng thời cũng mang đến cảm giác như họ đang thực sự ủng hộ nghệ sỹ mà mình yêu thích chứ không chỉ đơn thuần là bấm và mua 1 bài nhạc trên mạng.

Vinyl dần dần đang trở thành xu thế hiện nay và chúng ta không thể chối cãi điều đó. Năm 2017 là năm thứ 12 liên tiếp doanh số vinyl tiếp tục tăng trưởng ở thị trường Mỹ (thông tin từ Nielsen Music), tuy nhiên con số này dường như chỉ nói lên phần nổi chứ chưa thể chạm đến những phần chìm của "tảng băng" vinyl. Điều này là do phần nhiều các nhãn thu không cung cấp báo cáo doanh số đĩa vinyl, thậm chí vài nhãn thu nhỏ còn kinh doanh theo hướng "tiền trao cháo múc", bán lẻ trực tiếp đĩa vinyl đến tay người nghe mà không thông qua các hệ thống phân phối lớn nào.

Cũng theo thông tin từ Nielsen Music, doanh số vinyl đã tăng 9% với 14.3 triệu album được bán ra so với năm trước, bù lại xét theo tốc độ tăng tưởng thì lại giảm đi. Nhiều người nhanh chóng quy kết rằng cơn bùng nổ vinyl có thể đã đến hồi kết. Tuy nhiên các nghiên cứu thị trường mới đây của BuzzAngle Music thì lại đưa ra các kết quả khác khi báo cáo doanh số vinyl tăng mạnh đến khoảng 20%. Các trang bán hàng online như eBay hay Discogs thì đưa ra các báo cáo tăng trưởng vinyl có 2 con số, trong khi đó ở thị trường UK và Canada thì vinyl tăng trưởng mạnh trong khoảng 22~27%. Có thể thấy nhận định "cơn bùng nổ vinyl đã đến hồi kết" thực sự vẫn còn xa lắm.



Ngày càng nhiều nhà máy dập đĩa cũng được mở cửa để có thể đáp ứng được nhu cầu của người dùng. Hồi năm 2015, các báo cáo cho thấy lượng đĩa vinyl tồn đọng ở các nhà máy có thể phải mất đến hơn 6 tháng mới bán hết. Còn vào năm 2016 thì Billboard đưa ra kết luận rằng "chẳng còn ai mở nhà máy vinyl mới nữa vì hoàn toàn không mang lại lợi nhuận".

Trái với các nhận định đó, trong vài năm qua có khá nhiều cơ sở làm đĩa vinyl ra đời từ các doanh nghiệp lớn như Newbilt, Viryl Technologies và Pheenix Alpha. Các nhà máy này cũng sở hữu dàn máy móc mới và hiện đại hơn, như công nghệ máy dập của Newbilt đang được ứng dụng ở Third Man Records mở tại Detroit. Viryl Technologies cũng vừa khánh thành một nhà máy sản xuất đĩa vinyl, bên cạnh đó là việc nghiên cứu và phát triển thêm quy trình máy dập đĩa mới nhỏ gọn hơn, đi kèm cùng khả năng tiết kiệm năng lượng cũng như thân thiện hơn với môi trường nhờ hạn chế sử dụng hóa chất.



Nhiều nhãn thu lớn cũng "rục rịch" mở riêng nhà máy dập đĩa của mình để phục vụ cho các nghệ sỹ đang làm việc cũng như khách hàng trong khu vực. Nhìn chung công nghệ máy móc mới hiện đại sẽ càng giúp quy trình dập đĩa trở nên nhanh chóng và chính xác hơn nữa, tiết kiệm được cả thời gian và chi phí so với quy trình làm việc kiểu cũ cách đây nhiều thập kỷ. Đây là điều rất đáng mừng.


Người chơi vinyl và dân sưu tập cũng có thể sở hữu cho mình những chiếc đĩa vinyl của các album huyền thoại được dập bằng công nghệ mới, mang đến chất lượng âm thanh tốt hơn hay đơn giản chỉ là để thay thế cho các bản đĩa cũ quý giá mà họ nghe bấy lâu nay. Các album này hầu hết đều nhanh chóng leo lên vị trí best-selling của các trang bán hàng do không chỉ các fan gạo cội mua chúng mà còn có thêm thính giả mới tò mò muốn nghe thử hay được bạn bè giới thiệu. Các tác phẩm huyền thoại nhờ đó càng có thể tiếp cận tốt hơn với những bạn trẻ yêu nhạc hiện nay.

Có thể nói vinyl không chỉ là 1 loại hình chơi nhạc mà còn là nét văn hóa đại chúng vô cùng đặc sắc. Khá nhiều album pop và R&B hiện nay bắt đầu xuất hiện với định dạng vinyl, đi kèm cùng các ấn bản boxset và tái phát hành của những album tổng hợp từ các nghệ sỹ huyền thoại. Theo các khảo sát tại thị trường Mỹ vào năm 2016, 1 chiếc đĩa vinyl có giá khoảng $24.98, nghĩa là đã tăng khoảng 20% so với 1 thập kỷ trước do lạm phát, tuy nhiên vẫn được khách hàng đón nhận và móc hầu bao mua về. Điều này càng cho thấy loại hình chơi nhạc vật lý sẽ không thể nào biến mất, ít ra là trong khoảng 20~50 năm nữa.

Tuy có khá nhiều nhãn thu và nhà máy vinyl đã đóng cửa nhưng số lượng các nhà máy vinyl mới mở ra vẫn lấn át chúng, vì thế người dùng hoàn toàn không phải lo lắng mức cung sẽ không đủ cầu hay có thể bị giới hạn ở 1 số nhà phân phối nhất định. Các cửa hàng bán đĩa vinyl quy mô nhỏ (hay còn được gọi là "dã chiến") cũng là 1 nét văn hóa riêng của loại hình này, được khách hàng lui tới thường xuyên để tìm kiếm cho mình các album hiếm, độc và lạ.

Vinyl có thể có 1 khởi đầu khá chậm nhưng rất chắc chắn. Các thống kê hiện nay về doanh số của vinyl nói chung chưa quá ấn tượng, với chỉ 8.6 triệu đĩa bán ra so với 74.5 triệu chiếc CD, 64.9 triệu lượt bán online (tải về) hay con số khổng lồ 377 tỷ lượt stream (theo BuzzAngle). Vinyl hiện tại chỉ vượt qua định dạng băng cassette, vốn cũng là 1 xu hướng vừa được hồi sinh cách đây không quá lâu. Như 1 chú rùa chậm chạm nhưng vững chãi, vinyl đang ngày càng leo lên những đỉnh cao mà khó có thứ gì có thể cản được nó.