Giải Nobel Hóa học năm nay đã được trao cho 3 nhà nghiên cứu về quy trình chữa lành DNA trong tế bào - một vấn đề trông có vẻ gần với sinh học hơn là Hóa học. Tại sao vậy? Mình cũng có thắc mắc tương tự và rất may, tờ tạp chí Economist đã có giải đáp rất cặn kẽ cho vấn đề này. Xin được chia sẻ với các bạn.
Đây là không phải là lần đầu tiên!
Như ta đã biết thì giải Nobel Hóa học năm nay được trao cho 3 nhà khoa học có công trong việc tìm hiểu cơ chế tế bào chữa lành các DNA bị tổn thương. Đây chắc chắn là một nghiên cứu quan trọng vì nếu không có cơ chế chữa lành này, không có bất kỳ một sự sống phức tạp nào có thể tồn tại. Tuy nhiên, điều này lại gần với sinh học hơn là hóa học, nhiều bạn đã cho rằng hồi sinh học phổ thông đã có học, có bạn bảo đã được học về điều này khi còn sinh viên trường Y.
Thật ra, đây không phải là lần đầu tiên mà trong lịch sử đã có 5 giải Nobel hóa học được cho nghiên cứu gần với sinh học hơn là hóa học. Thậm chí trường hợp nhà hóa học người Anh Frederick Sanger (1918 - 2013), người đầu tiên giành giải Nobel hóa học tới 2 lần và là người duy nhất có thành tích này, cũng nhờ có nghiên cứu trong lĩnh vực sinh học, một cái cho nghiên cứu về cấu trúc protein và cái còn lại là phát triển phương pháp tổng hợp DNA.
Trong khi đó thì 2 giải thưởng khoa học khác là Y học và Vật lý thì lại chỉ trao cho các nghiên cứu thật gần với lĩnh vực của họ mà thôi. Tại sao vậy? Điều gì ở bộ môn Hóa học lại dẫn tới những điều tiếng, đùa cợt trong giới khoa học?
Đây là không phải là lần đầu tiên!
Như ta đã biết thì giải Nobel Hóa học năm nay được trao cho 3 nhà khoa học có công trong việc tìm hiểu cơ chế tế bào chữa lành các DNA bị tổn thương. Đây chắc chắn là một nghiên cứu quan trọng vì nếu không có cơ chế chữa lành này, không có bất kỳ một sự sống phức tạp nào có thể tồn tại. Tuy nhiên, điều này lại gần với sinh học hơn là hóa học, nhiều bạn đã cho rằng hồi sinh học phổ thông đã có học, có bạn bảo đã được học về điều này khi còn sinh viên trường Y.
Trong khi đó thì 2 giải thưởng khoa học khác là Y học và Vật lý thì lại chỉ trao cho các nghiên cứu thật gần với lĩnh vực của họ mà thôi. Tại sao vậy? Điều gì ở bộ môn Hóa học lại dẫn tới những điều tiếng, đùa cợt trong giới khoa học?
Một số triết gia cho rằng dù sao đi nữa thì việc phân loại khoa học thành nhiều ngành khác nhau chỉ là một việc làm vô nghĩa của con người. Thiên nhiên không có sự phân biệt giữa vật lý, hóa học hoặc sinh học. Triết gia Hy Lạp Democritus về cơ bản đã đúng khi cho rằng: khi bạn tóm tắt cả vũ trụ về bản chất của nó thì không có gì ngoài các atoma (nguyên tử và sao này mới được chứng minh) và hư không.
Theo cách hiểu này thì bất cứ nỗ lực phân loại khoa học nào cũng sẽ không hoàn hảo - hoặc có lẽ tất cả cá giải thưởng khoa học là một lớp áo ngụy trang của vật lý? Nếu nhìn lập luận trên ở một góc độ tích cực hơn thì sự đa dạng của các giải thưởng hóa học phản ánh một thực tế rằng: hóa học xuất hiện ở khắp mọi nơi và suy cho cùng, sự sống cũng là một loạt các chất hóa học có khả năng tự nhân bản.
Giải Nobel phản ánh nguyện vọng của người lập ra nó: Alfred Nobel
Tuy nhiên, ngày nay thì sinh học có thể là một trong những ngành khoa học nổi bật hơn cả. Nhưng Viện hàn lâm khoa học hoàng gia Thụy Điển, nơi điều hành giải thưởng, phải tôn trọng ý nguyện của Nobel và không có quyền thay đổi nó. Giải thưởng hóa học dường như đang dần trở thành một cách để tôn vinh những cống hiến nghiên cứu sinh học cho nhân loại nhưng vẫn đảm bảo thực hiện đúng ý nguyện của Nobel.
Bên cạnh đó, sự vắng mặt của giải Nobel sinh học cũng một phần do góc nhìn của người xưa về bộ môn này. Nobel không vinh danh toán học, khoa học ngôn ngữ (các bộ môn này có giải thưởng khác để vinh danh như giải Fields cho toán học,…). Tiện thể, một điểm bất cập khác của giải Nobel là 1 giải chỉ có thể trao cho tối đa 3 người, trong khi đặc biệt là vật lý ngày nay có rất nhiều nghiên cứu đòi hỏi sự cộng tác nghiên cứu.
Quảng cáo
Máy gia tốc hạt lớn Large Hadron Collider là một thí dụ điển hình, nơi đang có hàng trăm cho tới hàng ngàn nhà khoa học đang cùng nghiên cứu. Thêm nữa, những người đã mất thì không được vinh danh, như trường hợp của nhà sinh lý học và tinh thể học Rosalind Franklin (1920-1958), người đã có rất nhiều đóng góp quan trọng cho sự hiểu biết về cấu trúc phân tử DNA, RNA,… nhưng không được vinh danh cùng với James Watson và Francis Crick cho giải Nobel phát hiện ra cấu trúc DNA.
Giải thưởng được lập ra bởi “một người buôn cái chết"
Cuối cùng, chính bản thân Nobel là một nhà hóa học. Ông cống hiến toàn bộ tài sản có nguồn gốc từ thuốc nổ (dynamite). Và có lẽ, suy nghĩ của Nobel đã thay đổi mạnh mẽ khi bản cáo phó nhầm được đăng tải trên mặt báo (anh của Nobel là Ludvig Nobel qua đời nhưng người ta tưởng ông chết). Khi đó, cáo phó trên báo đã viết rằng “người buôn cái chết đã chết” (Le marchand de la mort est mort) và cáo buộc ông rằng “người trở nên giàu có bằng cách phát minh ra cách thức giết người nhanh chóng hơn bao giờ hết, đã qua đời”.
Do đó, lo ngại về suy nghĩ của hậu thế về bản thân mình, Nobel đã dành toàn bộ tài sản để cố gắng dùng tiền của mình vào mục đích tốt nhất. Đó là lý do tại sao ông cũng trao giải cho những cống hiến hòa bình. Và còn nhớ, những người từng được trao giải Nobel hòa bình như Henry Kissinger, Mẹ Theresa và gần đây nhất là tổng thống Mỹ Barack Obama, đã dấy lên làn sóng tranh luận mạnh mẽ khi được vinh danh hơn là tranh cãi trong giải Nobel hóa học lần này.
