Trợ lý ảo giống như một cụm từ hot được nhắc tới rất nhiều trong khoảng 3 năm trở lại. Bắt đầu bằng Siri, rồi Google Now, sau đó tới Cortana. Chưa, xu hướng chưa dừng lại ở đó, nó còn lấn qua cả những trợ lý nằm trên thiết bị của các hãng khác nhau. Mới đây HTC có U Ultra với trợ lý Sense Companion, Pixel có Google Assistant, nghe đồn sắp tới Galaxy S8 có tích hợp em gái tên Bixby. Nhưng với vai trò là một người dùng bình thường, đặc biệt là người không thường cầm điện thoại lên để nói tiếng Anh với một em gái ảo, thì những giải pháp trợ lý này vẫn chưa thể phát huy hết khả năng của mình.
Không chỉ là điều khiển bằng giọng nói
Hầu như bất kì một trợ lý ảo nào xuất hiện cũng đều được quảng cáo vì khả năng nhận dạng giọng nói và đáp lại thông tin cũng bằng giọng nói. Đó cũng là cách mà Siri xuất hiện và mở ra một kỉ nguyên mới cho các trợ lý ảo trên thiết bị di động, cũng là cách trình làng của Google Now và Google Voice nhiều năm về trước. Google tiếp tục áp dụng chiêu tương tự khi ra mắt chiếc Pixel, họ trình diễn nhiều câu hỏi, nhiều câu lệnh với trợ lý Assistent trên bộ đôi điện thoại Pixel và Pixel XL.
Khoảng 3-4 năm trước, điều này có thể gây ấn tượng vì lúc đó người ta vẫn chưa quen với công nghệ xử lý ngôn ngữ tự nhiên. Khi ấy, ngoài việc điều khiển bằng các nút bấm, người ta chỉ xài giọng nói theo những cấu trúc cú pháp được định sẵn. Nếu bạn chỉ nói không không như khi đang trò chuyện với người khác thì máy móc sẽ không thể hiểu hết bạn đang nói gì, và tất nhiên không thể dựa vào đó để đưa ra hành động nào trên máy cả.
Đó là lý do vì sao người ta ngạc nhiên vì khả năng xử lý ngôn ngữ bất cấu trúc của Siri khi Steve Jobs ra mắt cô ấy. Vài năm sau, sự trầm trồ tiếp tục được dành cho Google Voice và sau này là Cortana. Tính năng ra lệnh bằng giọng nói được đưa lên làm chủ chốt khi nói về trợ lý di động rồi dần dần trở thành một phần không thể thiếu với cả thị trường.
Không chỉ là điều khiển bằng giọng nói
Hầu như bất kì một trợ lý ảo nào xuất hiện cũng đều được quảng cáo vì khả năng nhận dạng giọng nói và đáp lại thông tin cũng bằng giọng nói. Đó cũng là cách mà Siri xuất hiện và mở ra một kỉ nguyên mới cho các trợ lý ảo trên thiết bị di động, cũng là cách trình làng của Google Now và Google Voice nhiều năm về trước. Google tiếp tục áp dụng chiêu tương tự khi ra mắt chiếc Pixel, họ trình diễn nhiều câu hỏi, nhiều câu lệnh với trợ lý Assistent trên bộ đôi điện thoại Pixel và Pixel XL.
Khoảng 3-4 năm trước, điều này có thể gây ấn tượng vì lúc đó người ta vẫn chưa quen với công nghệ xử lý ngôn ngữ tự nhiên. Khi ấy, ngoài việc điều khiển bằng các nút bấm, người ta chỉ xài giọng nói theo những cấu trúc cú pháp được định sẵn. Nếu bạn chỉ nói không không như khi đang trò chuyện với người khác thì máy móc sẽ không thể hiểu hết bạn đang nói gì, và tất nhiên không thể dựa vào đó để đưa ra hành động nào trên máy cả.
Đó là lý do vì sao người ta ngạc nhiên vì khả năng xử lý ngôn ngữ bất cấu trúc của Siri khi Steve Jobs ra mắt cô ấy. Vài năm sau, sự trầm trồ tiếp tục được dành cho Google Voice và sau này là Cortana. Tính năng ra lệnh bằng giọng nói được đưa lên làm chủ chốt khi nói về trợ lý di động rồi dần dần trở thành một phần không thể thiếu với cả thị trường.
Ảnh: The Verge
Nhưng chỉ giọng nói không thì không đủ. Theo quan sát của mình, những tình huống người ta thật sự nói với điện thoại của mình không nhiều. Không chỉ ở Việt Nam, trong những chuyến du lịch và công tác dài ngày mình đi nước ngoài, chẳng thấy ai ra lệnh cho Siri hay Google Voice hay Cortana như cách mà Apple và Google vẫn thường quảng cáo. Một phần là do người ta đã xài tay để làm rồi, nhanh hơn, một phần vì ngại khi nói chuyện lớn giữa đường, phần khác là do người ta cũng chẳng để ý tới sự tồn tại của trợ lý ảo.
Đó là chưa kể những trợ lý ảo như Siri, Google, Cortana đều chưa hỗ trợ tiếng Việt, khiến chúng càng trở nên khó xài hơn ở Việt Nam. Bạn có nghĩ là hơi dị khi bạn đứng giữa đường và nói oang oang tiếng Anh vào cái điện thoại của mình? Bạn có đang làm phiền người khác khi ngồi trong quán cà phê yên tĩnh mà lại đi hỏi Siri một thông tin nào đó bằng tiếng Anh để rồi cô ấy tiếp tục đáp lại bằng một giọng nói cũng lớn không kém? Rồi với những người không ràng tiếng Anh thì sao, làm sao họ có thể ra lệnh một cách nhanh chóng?
Chúng ta cần những trợ lý tự giác hơn
Nhưng đáng ra, trợ lý ảo cần phải làm được nhiều thứ hơn là trò chuyện hay giải đáp thắc mắc cho bạn. Trừ khi bạn thật sự bận tay liên tục, việc rút điện thoại ra nhập từ khóa lên Google sẽ cho bạn một danh sách kết quả mau chóng, trực quan, đồng thời cung cấp cho bạn cái nhìn đa chiều về thứ bạn đang cần tìm hiểu. Tương tự, việc rút điện thoại ra để tự mình tắt bật Wi-Fi, 3G hay chỉnh độ sáng cũng nhanh hơn so với việc phải ấn nút gọi trợ lý, nói với cô ấy, chờ server xử lý rồi hành động mới diễn ra. Những trường hợp này xuất hiện trong đời sống hằng ngày của chúng ta nhiều hơn so với những tình huống hiếm hoi mà bạn không thể nào rờ vào smartphone.
Không chỉ trên điện thoại mà ngay cả trên máy tính trợ lý ảo cũng chưa được sử dụng nhiều. Hồi Win 10 và macOS 10.12 mới xuất hiện, Cortana và Siri được nói tới nhiều lắm. Nhưng trong thực tế sử dụng hằng ngày, chẳng ai đụng tới hai chức năng này vì cùng lý do khiến họ không xài trợ lý ảo trên điện thoại. Nếu họ cần làm gì đó thì người dùng tự xử luôn, không hỏi trợ lý ảo hay nhờ nó làm chi để rồi có khi không nhận ra giọng nói thì lại mất công nói lại.
Chúng ta không cần những trợ lý thụ động, chỉ biết đợi lệnh của chủ nhân. Cũng giống như khi bạn tuyển trợ lý thật ngoài đời cho chính bạn, liệu bạn có tuyển một cô trợ lý chỉ biết đợi lệnh của bạn thì mới làm việc, còn lại phần lớn thời gian cô ấy chỉ ngồi chơi không hay thậm chí là không bao giờ xuất hiện? Cái chúng ta cần là những trợ lý thông minh hơn, biết bạn cần gì, tự sắp xếp, tự đề xuất sẵn cho bạn, và tự làm luôn việc cho bạn khi có thể.
Quảng cáo
Google đã nhận ra điều này từ năm 2012. Lúc này Apple vẫn đang quảng bá Siri với chức năng giọng nói, trong khi Google không đề cập nhiều tới chức năng giọng nói của Google Voice mà hãng tập trung nói về những thứ mà Google Now có thể làm tự động. Ví dụ, Now có thể học hỏi xem bạn thường ra khỏi nhà đi làm vào mấy giờ, để gần tới lúc đó nó huện thông báo về hiện trang giao thông cũng như thời gian ước tính để bạn di chuyển đến công ty. Tương tự, khi bạn chuẩn bị rời công ty về nhà, Now có thể nói cho bạn biết chặng đường mà bạn thường đi có bị kẹt hay không, trời có sắp mưa hay không...
Những thông tin kiểu này được Now chuyển tới người dùng một cách vô cùng nhẹ nhàng và thông minh. Chỉ bằng một thông báo nhỏ trên màn hình khóa và trong notification, Now có thể giúp bạn nắm bắt thông tin chỉ bằng cách liếc sơ qua cái điện thoại mình. Đó mới chính là một thứ mà chúng ta cần và sẽ dùng hằng ngày, không phải là những lời nói hào nhoáng với chiếc smartphone để rồi phải mất thời gian chờ đợi thêm.
Xu hướng trợ lý ảo hiện đại: tích hợp vào máy, tự làm nhiều thứ
Trong thời gian gần đây xu hướng này cũng đang được chú ý hơn. HTC bắt đầu đem chức năng trợ lý ảo lên chiếc điện thoại của họ và là một trong những hàng đầu tiên muốn áp dụng trợ lý ảo để tự làm, tự đề xuất thông tin, tự xử lý việc cho bạn khi cần thiết. Trợ lý Sense Companion thậm chí còn học hỏi về cấu trúc lỗ tai của bạn để điều chỉnh âm thanh cho phù hợp nhất có thể. Nhưng hơi tiếc một chút, trên chiếc U Ultra của mình Sense Companion dường như không chạy và không đưa ra các thông tin mình cần như HTC quảng cáo, dường như là do việc thiết lập vùng miền hay sao đó. Mình đang tìm hiểu thêm, có gì hay sẽ chia sẻ tiếp với anh em.
Galaxy S8 cũng có thể có một cô trợ lý ảo tên Bixby, điểm đáng chú ý là nó sẽ hỗ trợ làm rất nhiều việc mà chúng ta vẫn thường làm trong từng ứng dụng riêng. Ví dụ bạn đang xem một bức hình và muốn gửi cho bạn gái xem chung, thay vì phải bấm Send > Tin nhắn > gõ tên bạn gái thì bạn chỉ cần nói: "Gửi cho ghệ của tao". Xong. Hiểu theo cách khác thì mục tiêu mà Samsung hướng tới khi phát triển Bixby là muốn nó trở thành một công cụ để bạn sử dụng điện thoại hiệu quả hơn, dễ dàng hơn và thao tác nhanh hơn chứ không phải tạo ra một cái app để tra cứu thông tin từ Internet. Bixby có tiềm năng thực thi toàn bộ các chức năng của một chiếc smartphone mà chỉ cần bạn ra lệnh cho chúng bằng giọng nói mà thôi, bỏ qua các thao tác chạm cảm ứng, vuốt, chọn menu này nọ. Tuy vẫn là gióng nói, nhưng các tình huống sử dụng đã mới hơn, hợp lý hơn và diễn ra thường xuyên hơn, thật sự cắt bớt cssc thao tác truyền thống.
Hay như Google Assistant, nó có thể quét qua email của bạn để biết lịch đi chơi, bay máy bay của bạn rồi đưa ra những gợi ý hay nhắc nhở cần thiết. Giống với Google Now lúc trước, Assistant cũng biết khi nào bạn đang đi chơi nước ngoài và hiển thị sẵn công cụ để bạn đổi tiền qua lại hay nút truy cập nhanh vào Google Translate để phiên dịch chữ nghĩa. Chức năng này Siri và Cortana chưa thể làm được mà vẫn còn thụ động và chờ đợi quá nhiều vào sự tương tác của người dùng chúng ta.
Quảng cáo
Anh em có thể xem kĩ hơn về Google Assistant so với Siri trong video này
Sự tích hợp của Sense Companion, Bixby, hay Google Assistant đánh dấu những thay đổi đầu tiên trong việc triển khai trợ lý ảo lên thiết bị di động. Không còn chú trọng vào giọng nói, thay vào đó các hãng tập trung vào thực chất: những gì trợ lý ảo có thể thật sự giúp người dùng, nó có thể giải quyết gì cho những rắc rối với smartphone thường ngày. Bởi vì suy cho cùng, chỉ khi nào tính năng AI có thể thật sự giúp cho những vấn đề của người dùng thì người ta mới chịu xài, bằng không thì trợ lý ảo cũng chỉ nằm một góc và lâu lâu được gọi lên nói chuyện chơi cho vui mà thôi.
Với làm sóng nổi dậy thứ 2 của trợ lý ảo, các hệ thống trí tuệ nhân tạo đứa phía sau là thứ quan trọng nhất. Chúng sẽ là "bộ não' của những cô trợ lý, là nơi cô ấy lưu những thông tin mà cổ biết và học hỏi về bạn, về sở thích, về thói quen, cũng như xài các thuật toán logic, các kĩ thuật nhận biết quy tắc để phán đoán khi nào bạn cần cái gì. Để có được một hệ thống như thế không dễ và không phải hãng nào cũng làm được, nhưng phần thưởng dành cho hãng làm tốt sẽ vô cùng đáng giá.
Mình rất hi vọng xu hướng này sẽ được tiếp tục phát huy trong tương lai, bởi nó là một xu hướng đúng và hữu ích. Lúc đó người ta sẽ xài trợ lý ảo nhiều hơn, thậm chí thích cái điện thoại hơn nhờ có sự xuất hiện của trợ lý ảo, khi đó cái lợi không chỉ cho người tiêu dùng mà còn cho cả hãng vì họ bán được nhiều hơn. Đó là chưa kể tới những cơ hội phát triển và những nguồn doanh thu mới mà trợ lý ảo có thể đem tới cho nhà sản xuất: dữ liệu về thói quen sử dụng, khả năng bán quảng cáo với tính định hướng rất cao, bán bản quyền trợ lý ảo cho công ty khác, sử dụng trợ lý ảo để giúp các doanh nghiệp hoàn tất công việc nhanh hơn.