Hết bánh chưng giò lụa thì mới có thời gian thực sự ngồi suy nghĩ về tình hình thị trường game hiện giờ, cụ thể hơn là chiến lược kinh doanh của Microsoft với mảng game Xbox của họ, sau khi đã nắm trong tay hàng loạt những nhà phát hành lớn, giữ nhiều thương hiệu được hàng trăm triệu người yêu mến.
Nhắc lại chuyện trước Tết. Khi ấy có những tin đồn nói rằng các quan chức cấp cao của Microsoft không hài lòng với những con số mà mảng game của họ đem về, đặc biệt là với chiến lược khai thác dịch vụ cho thuê game Xbox Game Pass trên hai nền tảng mà Microsoft nắm giữ, Xbox và Windows. Rồi thời điểm ấy có thêm những thông tin hành lang nói rằng những tác phẩm game đáng lẽ chỉ độc quyền trên hai nền tảng kể trên cũng sẽ được mang qua Sony PS5 và Nintendo Switch.
Những tin đồn này ảnh hưởng tới lòng tin của thị trường, của các nhà đầu tư tới cái mức mà sau vài tuần lễ, Microsoft cùng chủ tịch mảng Xbox Phil Spencer buộc phải công bố một sự kiện chính thức để chia sẻ về những kế hoạch kinh doanh trong tương lai của Xbox.
Cụ thể hơn, trong số những thông tin mà Microsoft công bố, sẽ có 4 trò chơi sẽ phát hành đa nền tảng, tức là sẽ lên cả PS5 hay Switch trong tương lai gần: Hi-Fi Rush, Pentiment, Sea of Thieves và Grounded. Nếu anh em chờ đợi những tác phẩm độc quyền trên PC và Xbox xuất sắc lên PS5 như tin đồn thì sẽ phải thất vọng. Nhưng nếu xét một cách rõ ràng, thì tác phẩm duy nhất mà mọi người chờ đợi sẽ phát hành trên PS5 mà đủ sức hút thì chỉ có một cái tên duy nhất: Starfield.
Nhắc lại chuyện trước Tết. Khi ấy có những tin đồn nói rằng các quan chức cấp cao của Microsoft không hài lòng với những con số mà mảng game của họ đem về, đặc biệt là với chiến lược khai thác dịch vụ cho thuê game Xbox Game Pass trên hai nền tảng mà Microsoft nắm giữ, Xbox và Windows. Rồi thời điểm ấy có thêm những thông tin hành lang nói rằng những tác phẩm game đáng lẽ chỉ độc quyền trên hai nền tảng kể trên cũng sẽ được mang qua Sony PS5 và Nintendo Switch.
Những tin đồn này ảnh hưởng tới lòng tin của thị trường, của các nhà đầu tư tới cái mức mà sau vài tuần lễ, Microsoft cùng chủ tịch mảng Xbox Phil Spencer buộc phải công bố một sự kiện chính thức để chia sẻ về những kế hoạch kinh doanh trong tương lai của Xbox.
Cụ thể hơn, trong số những thông tin mà Microsoft công bố, sẽ có 4 trò chơi sẽ phát hành đa nền tảng, tức là sẽ lên cả PS5 hay Switch trong tương lai gần: Hi-Fi Rush, Pentiment, Sea of Thieves và Grounded. Nếu anh em chờ đợi những tác phẩm độc quyền trên PC và Xbox xuất sắc lên PS5 như tin đồn thì sẽ phải thất vọng. Nhưng nếu xét một cách rõ ràng, thì tác phẩm duy nhất mà mọi người chờ đợi sẽ phát hành trên PS5 mà đủ sức hút thì chỉ có một cái tên duy nhất: Starfield.
Mà đấy còn chưa kể tới việc, Starfield cũng không hẳn là một kiệt tác hàng triệu người chờ đón trên PS5. Ngay từ cái thời điểm ra mắt trên Xbox và PC, thì Starfield cũng bị coi là một tác phẩm game nhập vai thế giới mở mắc kẹt ở thời kỳ cũ, với cách chơi theo kiểu nhận nhiệm vụ truyền thống. Chiều sâu của game vẫn là thứ ấn tượng, nhưng lại đúng chất một tác phẩm của Bethesda Game Studios, không khác biệt quá nhiều so với Fallout và The Elder Scrolls. Giữa cái thời The Legend of Zelda hay Elden Ring đang tái định nghĩa cách thiết kế và cách chúng ta thưởng thức một tác phẩm game thế giới mở, thì chất điện ảnh và hoánh tráng của Starfield là không đủ.
Nói dài như vậy, suy cho cùng Starfield hiện giờ cũng chỉ là một ví dụ ở khía cạnh phê bình game để nói tới những vấn đề còn tồn tại với cách kinh doanh mảng game của Microsoft hiện giờ.
Hiểu theo hướng của mình, một người có chơi game, dùng cả hai dịch vụ Xbox Game Pass và PlayStation Plus để thưởng thức game, vừa để giải trí, vừa để gửi tới anh em những đánh giá và chia sẻ về những trò chơi hay, đáng thưởng thức, thì có vẻ như Microsoft đang chọn chiến lược lâu dài để chiếm từng phần miếng bánh thị phần của làng game.
Bước 1 thì đã quá rõ ràng rồi. Họ tận dụng hai hệ sinh thái thiết bị Xbox và Windows, với hàng tỷ thiết bị trên toàn thế giới để đem Game Pass đến mọi người mọi nhà. Bây giờ cứ mở một chiếc laptop mới, đăng nhập tài khoản Microsoft để kích hoạt Windows 11 bản quyền, là lập tức ứng dụng Xbox trong chiếc máy ấy sẽ tặng anh em 1 tháng chơi Game Pass miễn phí với hàng trăm tác phẩm. Mục tiêu là đem Game Pass tới càng nhiều thiết bị, càng nhiều tài khoản càng tốt.
Nhưng đến bước 2 thì Microsoft lại gặp vấn đề cố hữu, gọi là tâm lý người tiêu dùng. Sau khi đã có được số lượng tài khoản đăng ký ở tầm mơ ước đối với mọi dịch vụ trực tuyến, thì cái khó kế tiếp của Microsoft là làm cách nào để giữ chân ngần ấy người dùng và thu tiền của họ hàng tháng. Đến đoạn này có thể đưa ra phép so sánh giữa Xbox Game Pass với Netflix.
Không ai ở Microsoft thừa nhận điều này, nhưng rõ ràng có thể thấy sự tương đồng giữa cách Netflix và Xbox Game Pass vận hành, cũng như mục tiêu tương lai của Microsoft với chiến lược kinh doanh game, cả phần mềm từ các nhà phát triển dưới quyền, lẫn phần cứng máy chơi game. Với Game Pass, chúng ta có một dịch vụ với hàng trăm trò chơi tùy chọn, cứ đóng vài USD một tháng là chọn chơi thoải mái. Nghe rất giống Netflix với thư viện hàng nghìn bộ phim và series cho anh em tha hồ quẹo lựa thưởng thức đúng không?
Quảng cáo
Vấn đề nó lại nằm ở chỗ này. Chọn game chơi hoàn toàn không giống như việc chọn phim để xem. Thói quen của phần đông là nhắm một trò chơi để chơi lâu dài, chứ không phải hôm nay xem giải trí một phim, mai lại chọn một phim khác. Ngay cả với những tác phẩm indie hay, thì tâm lý chung là sẽ thưởng thức nó trong một khoảng thời gian từ vài ngày đến vài tuần, phụ thuộc vào việc thời gian rảnh của anh em nhiều cỡ nào.
Rồi tới khi một quả bom tấn ra mắt trên Xbox Game Pass ngay ngày phát hành, đương nhiên sức hút của chúng sẽ khiến số lượng CCU và số lượng tài khoản đăng ký đóng tiền chơi game trên Game Pass tăng đột biến. Nhưng cái lợi trước mắt ngắn hạn này tạo ra hai tác hại mà Microsoft đến giờ vẫn chưa tìm ra cách giải quyết.
Đầu tiên, là sau khi sức hút của trò chơi đã nguội bớt, số lượng người chơi còn gắn bó với những cái tên như Halo hay Starfield, thì cả CCU lẫn doanh thu hàng tháng của Xbox Game Pass mặc định bị ảnh hưởng. Và thứ hai, bản chất doanh thu cả quý, cả năm của Xbox cũng sẽ bị ảnh hưởng từ thói quen thưởng thức game có phần truyền thống của số đông.
Bản thân những nguyên nhân và hệ quả trên đây còn liên quan tới một yếu tố cực kỳ quan trọng: Chất lượng game mà các hãng dưới mái nhà Xbox Game Studios phát triển.
Quảng cáo
Halo Infinite ổn, nhưng không đủ giữ chân người chơi lâu dài để biến player base trở thành nguồn thu đều đặn cho Xbox Game Pass. Những tác phẩm khác với sức hút thấp hơn như Ori, Sea of Thieves hay Hi-Fi Rush thì không tạo ra lượng người chơi đủ lớn để tạo ra khác biệt. Redfall thì, à mà thôi…
Còn nếu muốn trở thành nền tảng để những người chơi Diablo hay Call of Duty lựa chọn thì Microsoft sẽ mất ít nhất chục năm nữa khi những thỏa thuận chống độc quyền mà họ ký với Nintendo, với Sony hay Ubisoft hết hiệu lực, những động thái làm yên lòng các nhà quản lý, để thương vụ sáp nhập với Activision Blizzard hoàn tất vào tháng 10 năm ngoái.
Nhưng cho tới lúc đó, thì cả Nintendo lẫn Sony đều có đầy đủ thời gian để tiếp tục phát triển, tiếp tục trở thành những nền tảng quy tụ hàng chục, thậm chí hàng trăm triệu người dùng trên toàn thế giới. Đó là những hệ sinh thái mà Microsoft rồi sẽ không thể làm ngơ, hoặc “cách ly” khỏi những series game đem về hàng tỷ USD mỗi tháng của Activision Blizzard hay ZeniMax.
Có một yếu tố mà Microsoft đang cố hết sức để thay đổi, thứ mà trong tiềm thức của chúng ta đều hiện hữu nhưng chẳng mấy khi được đề cập một cách rõ ràng cụ thể. Đó chính là sự trung thành của một người với một nền tảng. Anh em lớn lên với PS1, đi học rồi về rẽ vào quán PS2, lên đại học sở hữu PS3, đi làm mua PS4 rồi bây giờ là PS5, thì khả năng rất cao là khi PS6 ra mắt, anh em vẫn sẽ chọn nền tảng ấy để tiếp tục thưởng thức game. Mà đấy còn chưa kể đến chuyện nếu một nhóm bạn chơi game, họ sẽ có xu hướng chọn chung nền tảng để dễ dàng kết nối và mời nhau chơi game, bất chấp việc cross-platform giờ đã quá phổ biến.
Điều tương tự cũng đúng với Nintendo ở nhiều quốc gia phương Tây. Còn với Xbox, khi mà doanh số máy, kể cả khi có hai phiên bản Series X và Series S vẫn thua PS5 với tỷ lệ 1:2 trên toàn cầu, thì ngay cả khi kết hợp với Windows, Microsoft cũng sẽ gặp khó khi thuyết phục người chơi game trên toàn thế giới “chuyển hệ”.
Hy vọng của Microsoft, như đã nói, là đường dài.
Gần đây có một thông tin nói rằng, một vị giám đốc cấp cao của Microsoft đã tuyên bố rằng tập đoàn này muốn biến mọi thiết bị có màn hình trở thành một “chiếc máy Xbox”. Điều đó ám chỉ mục tiêu đẩy mạnh dịch vụ stream game đám mây trên mọi nền tảng, Xbox Cloud Gaming. Nhưng đến tận bây giờ, khi công nghệ viễn thông 5G đã trở nên phổ biến, thì những dịch vụ chơi game đám mây vì nhiều lý do vẫn chưa thực sự thay đổi được cuộc chơi. Tuyệt đại đa số vẫn cần tới sức mạnh xử lý local của những con chip bên trong những thiết bị họ sở hữu. Ví dụ tiêu biểu: Resident Evil Village và Resident Evil 4 chạy local trên con chip A17 Pro bên trong chiếc iPhone 15 Pro ra mắt năm ngoái.
Chờ được tới lúc Xbox Game Pass vừa có game hay, vừa có độ phủ đủ lớn để tạo ra doanh thu ổn định, và dịch vụ Xbox Cloud Gaming thực sự bùng nổ trên toàn thế giới, sẽ là khoảng thời gian không mấy vui vẻ với những người làm tổng kết báo cáo tài chính mỗi quý và mỗi năm ở Microsoft.
Đồng ý rằng canh bạc của Microsoft với Xbox sẽ có khả năng, xin nhắc lại là có khả năng, thành công trong vòng 5 đến 10 năm tới. Nhưng khi con số báo cáo tài chính không quá ấn tượng, những mảng khác của Microsoft như Windows hay Azure phải gánh doanh thu giúp Xbox, lòng tin của thị trường chắc chắn sẽ bị lung lay.
Bỗng nhiên nhìn thấy cách phát triển và kinh doanh game có phần thủ cựu của Sony và Nintendo, làm game bom tấn rồi bán giá 50, 60 hay thậm chí 70 USD cho người dùng lại đang là chiến lược hợp lý nhất ở tầm ngắn hạn. Xét trên quan điểm của người chơi game, Sony hay Nintendo đã đúng ở một điểm, đó là bất kỳ lúc nào một trò chơi dạng first party do studio dưới quyền ra mắt, sức hút của nó luôn đủ lớn để lôi kéo người chơi bỏ hàng chục USD để mua về thưởng thức ngay ngày đầu tiên.
Nhìn doanh số của God of War: Ragnarok hay The Legend of Zelda: Tears of the Kingdom là đủ chứng minh thực tế đó. Cái góc nhìn “thủ cựu” ở đây là Sony và Nintendo không đưa game mới lên bất kỳ dịch vụ thuê game hàng tháng nào, trái ngược hoàn toàn với lòng tin của Microsoft.
Vậy là, Microsoft đang trong cuộc chơi đốt tiền để vừa kiếm user, vừa kiếm doanh thu. Gần đây có những tuyên bố khá đúng đắn từ nhiều quan chức ngành game, đó là quy trình phát triển một tác phẩm bom tấn giờ càng lúc càng khó bền vững.
Đại ý mình hiểu tuyên bố ấy như thế này. Các nghệ sĩ, đạo diễn, lập trình viên và nhà thiết kế làm ngày làm đêm trong vòng 5 đến 6 năm liên tục để tạo ra một trò chơi mới. Khoảng thời gian để làm ra một trò chơi càng lúc càng lâu vì những yêu cầu về chất lượng của cả trò chơi lẫn chất lượng đồ họa, tác động trực tiếp của cuộc đua sức mạnh phần cứng thiết bị chơi game, từ console đến PC. Rồi khi tác phẩm mới ra mắt, hoặc sẽ hoàn vốn và kiếm lời từ việc bán game, phải đạt con số mấy trăm nghìn bản ở mức tối thiểu để hoàn vốn chẳng hạn.
Áp lực đối với đội ngũ lao động và áp lực kinh doanh với game càng lúc càng lớn, khi những dự án game kinh phí hàng trăm triệu USD càng lúc càng phổ biến. Đó là điều rõ ràng.
Còn với Microsoft, họ chấp nhận đốt cả tiền lẫn thời gian phát triển của nhân sự các studio để mở rộng dịch vụ Xbox Game Pass. Mình dám khẳng định, nếu vì giá rẻ mà cả lượng người chơi lẫn doanh thu hàng tháng từ Xbox Game Pass cao hơn cách bán game truyền thống, thì không có lý do gì Microsoft không công bố những thông tin ấy để tạo dựng niềm tin cho thị trường cả.
Nhưng khá chắc là Microsoft đang đốt tiền.
Thành ra câu hỏi bây giờ là, nhìn về lâu dài 10 năm hoặc hơn, Xbox Game Pass và chiến lược thâu tóm hàng loạt studio lớn để làm game độc quyền của Microsoft có tiềm năng thành công và thống trị thị trường. Nhưng chiến lược ấy sẽ mất bao nhiêu thời gian, và đến lúc nào thì những vị giám đốc cấp cao trong tập đoàn cảm thấy nản và tái cơ cấu cách Xbox kinh doanh?
Chắc chắn 4 trò chơi chuẩn bị phát hành đa nền tảng chỉ là một trong số những cái tên đầu tiên mà Xbox đem qua Switch hay PS5. Bất chấp lời hứa rằng Xbox sẽ tiếp tục phát triển, sản xuất và bán máy console, lấy gì đảm bảo kế hoạch ấy sẽ được thực hiện vào năm 2027, để Microsoft không trở thành một Sega thứ hai, tụt hậu trong cuộc chơi máy console, để giờ trở thành một nhà phát triển và phát hành game đúng nghĩa đen?
