ĐÁI THÁO ĐƯỜNG ( DIABETES MELLITUS )
ĐTĐ là một rối loạn chuyển hóa mạn tính được đặc trưng bởi tăng đường máu kéo dài. ĐTĐ có thể do suy giảm sự bài tiết insulin, đề kháng các hoạt động ngoại vi của insulin hoặc cả 2. Theo liên đoàn ĐTĐ thế giới ( IDF ), khoảng 415 triệu người trưởng thành từ 20 – 79 tuổi mắc ĐTĐ năm 2015. ĐTĐ chứng tỏ là một gánh nặng sức khỏe chung toàn cầu vì con số này dự kiến sẽ tăng lên 200 triệu người nữa vào năm 2040. Tăng đường máu mạn tính cùng với các rối loạn chuyển hóa khác ở bệnh nhân ĐTĐ có thể gây tổn thương nhiều hệ thống cơ quan khác nhau, dẫn đến phát triển các biến chứng đe dọa tính mạng ( life-threatening ) và mất khả năng hoạt động, trong đó đáng chú ý nhất là biến chứng mạch máu nhỏ ( bệnh võng mạc, bệnh thận, và bệnh thần kinh ) và các biến chứng mạch máu lớn dẫn đến tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch gấp 2 – 4 lần.
ĐTĐ được phân thành 3 loại theo căn nguyên ( etiology ) và biểu hiện lâm sàng ( clinical presentation ), ĐTĐ type 1, ĐTĐ type 2, ĐTĐ thai kỳ. Một số loại ĐTĐ khác ít phổ biến hơn gồm ĐTĐ đơn gen ( monogenic diabetes ) và ĐTĐ thứ phát ( secondary diabetes ).
✅ ĐTĐ Type 1 ( Type 1 Diabetes Mellitus - T1DM )
ĐTĐ type 1 chiếm 5 – 10% đặc trưng bởi sự phá tự miễn của các TB beta sản xuất insulin trong các tiểu đảo tụy dẫn đến thiếu insulin tuyệt đối. Sự kết hợp giữa tính di truyền và các yếu tố môi trường như nhiễm virus, độc tố hoặc một số chế độ ăn uống được coi là nguyên nhân gây ra tính tự miễn. T1DM thường thấy ở trẻ em và thanh thiếu niên mặc dù nó có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi
✅ ĐTĐ type 2 ( Type 2 Diabetes Mellitus - T2DM )
ĐTĐ type 2 chiếm 90% tất cả các TH ĐTĐ. Trong bệnh ĐTĐ type 2, đáp ứng với insulin bị giảm đi, được định nghĩa là đề kháng insulin. Insulin hoạt động kém hiệu quả và ban đầu chống lại bằng cách tăng sản xuất insulin để duy trì cân bằng nội môi glucose, nhưng theo thời gian sự sản xuất insulin giảm dần theo thời gian dẫn đến bệnh T2DM. T2DM thường gặp ở người lớn hơn 45 tuổi. Tuy nhiên, ngày càng tăng ở trẻ em, thanh thiếu niên do mức độ gia tăng của tình trạng béo phì, ít hoạt động thể chất và chế độ ăn giàu năng lượng.
✅ ĐTĐ Thai kỳ ( Gestational Diabetes Mellitus )
Tăng đường huyết được phát hiện lần đầu tiên trong khi mang thai được gọi là ĐTĐ thai kỳ. Mặc dù nó có thể xảy ra bất cứ thời điểm nào trong khi mang thai, nhưng ĐTĐ thai kỳ thường ảnh hưởng đến phụ nữ mang thai ở 3 tháng giữa hoặc 3 tháng cuối thai kỳ. Theo Hiệp hội ĐTĐ Hoa Kỳ, ĐTĐ thai kỳ gây biến chứng cho 7% tổng số phụ nữ mang thai. Phụ nữ mắc ĐTĐ thai kỳ và con của họ có thể tăng nguy cơ mắc ĐTĐ type trong tương lai.
ĐTĐ Thai kỳ có thể phức tạp do tăng huyết áp ( hypeprtension ), tiền sản giật ( preeclampsia ), đa ối ( hydramnions ) và có thể dẫn đến tăng các can thiệp phẫu thuật. Thai nhi có thể tăng về trọng lượng và kích thước ( macrosomia ) hoặc dị tật bẩm sinh ( congenital anomalies ). Ngay cả sau khi sinh, nhưng đứa trẻ đó có thể bị hội chứng suy hô hấp cấp tính ( respiratory distress syndrome ) và dẫn đến béo phì ở thời thơ ấu và thanh thiếu niên. Người lớn tuổi, béo phì, tăng cân quá mức trong khi mang thai, tiền sử dị tật bẩm sinh ở những đứa con trước hoặc thai chết lưu ( stillbirth ) hoặc tiền sử gia đình mắc ĐTĐ là các nguy cơ rủi ro mắc ĐTĐ thai kỳ.
✅ ĐTĐ đơn gen ( Monogenic Diabetes )
Một đột biến đơn gen trong gen trội trên NST thường gây ra loại ĐTĐ này. Những trường hợp về ĐTĐ đơn gen gồm các tình trạng như ĐTĐ ở trẻ sơ sinh và ĐTĐ khởi phát ở tuổi trưởng thành ( MODY ). Khoảng 1 – 5% của tất cả các trường hợp ĐTĐ là do ĐTĐ đơn gen. MODY là một rối loạn gia đình và thường biểu hiện ở độ tuổi < 25
✅ ĐTĐ thứ phát ( Secondary Diabetes )
ĐTĐ thứ phát là do các biến chứng của các bệnh khác ảnh hưởng đến tuyến tụy ( Vd : viêm tụy ), các rối loạn hormone ( Vd : bệnh Cushing ), hoặc dùng các thuốc ( Vd : corticosteroids )
ĐTĐ là một rối loạn chuyển hóa mạn tính được đặc trưng bởi tăng đường máu kéo dài. ĐTĐ có thể do suy giảm sự bài tiết insulin, đề kháng các hoạt động ngoại vi của insulin hoặc cả 2. Theo liên đoàn ĐTĐ thế giới ( IDF ), khoảng 415 triệu người trưởng thành từ 20 – 79 tuổi mắc ĐTĐ năm 2015. ĐTĐ chứng tỏ là một gánh nặng sức khỏe chung toàn cầu vì con số này dự kiến sẽ tăng lên 200 triệu người nữa vào năm 2040. Tăng đường máu mạn tính cùng với các rối loạn chuyển hóa khác ở bệnh nhân ĐTĐ có thể gây tổn thương nhiều hệ thống cơ quan khác nhau, dẫn đến phát triển các biến chứng đe dọa tính mạng ( life-threatening ) và mất khả năng hoạt động, trong đó đáng chú ý nhất là biến chứng mạch máu nhỏ ( bệnh võng mạc, bệnh thận, và bệnh thần kinh ) và các biến chứng mạch máu lớn dẫn đến tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch gấp 2 – 4 lần.
ĐTĐ được phân thành 3 loại theo căn nguyên ( etiology ) và biểu hiện lâm sàng ( clinical presentation ), ĐTĐ type 1, ĐTĐ type 2, ĐTĐ thai kỳ. Một số loại ĐTĐ khác ít phổ biến hơn gồm ĐTĐ đơn gen ( monogenic diabetes ) và ĐTĐ thứ phát ( secondary diabetes ).
✅ ĐTĐ Type 1 ( Type 1 Diabetes Mellitus - T1DM )
ĐTĐ type 1 chiếm 5 – 10% đặc trưng bởi sự phá tự miễn của các TB beta sản xuất insulin trong các tiểu đảo tụy dẫn đến thiếu insulin tuyệt đối. Sự kết hợp giữa tính di truyền và các yếu tố môi trường như nhiễm virus, độc tố hoặc một số chế độ ăn uống được coi là nguyên nhân gây ra tính tự miễn. T1DM thường thấy ở trẻ em và thanh thiếu niên mặc dù nó có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi
✅ ĐTĐ type 2 ( Type 2 Diabetes Mellitus - T2DM )
ĐTĐ type 2 chiếm 90% tất cả các TH ĐTĐ. Trong bệnh ĐTĐ type 2, đáp ứng với insulin bị giảm đi, được định nghĩa là đề kháng insulin. Insulin hoạt động kém hiệu quả và ban đầu chống lại bằng cách tăng sản xuất insulin để duy trì cân bằng nội môi glucose, nhưng theo thời gian sự sản xuất insulin giảm dần theo thời gian dẫn đến bệnh T2DM. T2DM thường gặp ở người lớn hơn 45 tuổi. Tuy nhiên, ngày càng tăng ở trẻ em, thanh thiếu niên do mức độ gia tăng của tình trạng béo phì, ít hoạt động thể chất và chế độ ăn giàu năng lượng.
✅ ĐTĐ Thai kỳ ( Gestational Diabetes Mellitus )
Tăng đường huyết được phát hiện lần đầu tiên trong khi mang thai được gọi là ĐTĐ thai kỳ. Mặc dù nó có thể xảy ra bất cứ thời điểm nào trong khi mang thai, nhưng ĐTĐ thai kỳ thường ảnh hưởng đến phụ nữ mang thai ở 3 tháng giữa hoặc 3 tháng cuối thai kỳ. Theo Hiệp hội ĐTĐ Hoa Kỳ, ĐTĐ thai kỳ gây biến chứng cho 7% tổng số phụ nữ mang thai. Phụ nữ mắc ĐTĐ thai kỳ và con của họ có thể tăng nguy cơ mắc ĐTĐ type trong tương lai.
ĐTĐ Thai kỳ có thể phức tạp do tăng huyết áp ( hypeprtension ), tiền sản giật ( preeclampsia ), đa ối ( hydramnions ) và có thể dẫn đến tăng các can thiệp phẫu thuật. Thai nhi có thể tăng về trọng lượng và kích thước ( macrosomia ) hoặc dị tật bẩm sinh ( congenital anomalies ). Ngay cả sau khi sinh, nhưng đứa trẻ đó có thể bị hội chứng suy hô hấp cấp tính ( respiratory distress syndrome ) và dẫn đến béo phì ở thời thơ ấu và thanh thiếu niên. Người lớn tuổi, béo phì, tăng cân quá mức trong khi mang thai, tiền sử dị tật bẩm sinh ở những đứa con trước hoặc thai chết lưu ( stillbirth ) hoặc tiền sử gia đình mắc ĐTĐ là các nguy cơ rủi ro mắc ĐTĐ thai kỳ.
✅ ĐTĐ đơn gen ( Monogenic Diabetes )
Một đột biến đơn gen trong gen trội trên NST thường gây ra loại ĐTĐ này. Những trường hợp về ĐTĐ đơn gen gồm các tình trạng như ĐTĐ ở trẻ sơ sinh và ĐTĐ khởi phát ở tuổi trưởng thành ( MODY ). Khoảng 1 – 5% của tất cả các trường hợp ĐTĐ là do ĐTĐ đơn gen. MODY là một rối loạn gia đình và thường biểu hiện ở độ tuổi < 25
✅ ĐTĐ thứ phát ( Secondary Diabetes )
ĐTĐ thứ phát là do các biến chứng của các bệnh khác ảnh hưởng đến tuyến tụy ( Vd : viêm tụy ), các rối loạn hormone ( Vd : bệnh Cushing ), hoặc dùng các thuốc ( Vd : corticosteroids )
