Theo các nhà nghiên cứu, khoảng 89.000 năm trước, hai dòng sông đã hợp lại với nhau và góp phần làm cho đỉnh núi cao nhất thế giới ở dãy Himalaya có một bước tiến đáng kể về chiều cao.
Đỉnh Everest có nhiều điều thú vị. Trong tiếng Tây Tạng, nó được gọi là Chomolungma, và trong tiếng Nepal là Sagarmatha. Đây không chỉ là một phần biểu tượng của Trái đất mà còn là thử thách tử thần cho các nhà leo núi và một kỳ quan địa chất đáng kinh ngạc. Với chiều cao 8.848 mét so với mực nước biển, Everest đứng đầu danh sách những ngọn núi cao nhất thế giới, vượt qua các đỉnh núi khác trong dãy Himalaya như Kangchenjunga và Lhotse khoảng 244 mét. Tuy nhiên, điều gì đã tạo nên chiều cao cho Everest và khiến nó tiếp tục cao thêm mỗi năm dù chỉ là vài milimet?
Nghiên cứu được công bố vào thứ Hai trên tạp chí Nature Geoscience đã chỉ ra một nguyên nhân bất ngờ: một con sông đã bị xâm lấn từ rất lâu bởi một dòng chảy khác mạnh mẽ hơn.
Thông thường, sông là tác nhân gây xói mòn, nhưng việc chúng xâm lấn đất đai có thể dẫn đến những ảnh hưởng ngoài mong đợi. Khoảng 89.000 năm trước, một dòng sông lớn đã “cướp” lấy một dòng sông bên cạnh. Khi hai dòng nước này hợp lại, khả năng xói mòn của chúng tăng lên rất nhiều, cuốn trôi phần lớn cảnh quan của dãy Himalaya, và một phần lớn trọng lượng đã được cắt giảm từ lớp vỏ Trái đất.
Đỉnh Everest có nhiều điều thú vị. Trong tiếng Tây Tạng, nó được gọi là Chomolungma, và trong tiếng Nepal là Sagarmatha. Đây không chỉ là một phần biểu tượng của Trái đất mà còn là thử thách tử thần cho các nhà leo núi và một kỳ quan địa chất đáng kinh ngạc. Với chiều cao 8.848 mét so với mực nước biển, Everest đứng đầu danh sách những ngọn núi cao nhất thế giới, vượt qua các đỉnh núi khác trong dãy Himalaya như Kangchenjunga và Lhotse khoảng 244 mét. Tuy nhiên, điều gì đã tạo nên chiều cao cho Everest và khiến nó tiếp tục cao thêm mỗi năm dù chỉ là vài milimet?
Nghiên cứu được công bố vào thứ Hai trên tạp chí Nature Geoscience đã chỉ ra một nguyên nhân bất ngờ: một con sông đã bị xâm lấn từ rất lâu bởi một dòng chảy khác mạnh mẽ hơn.
Thông thường, sông là tác nhân gây xói mòn, nhưng việc chúng xâm lấn đất đai có thể dẫn đến những ảnh hưởng ngoài mong đợi. Khoảng 89.000 năm trước, một dòng sông lớn đã “cướp” lấy một dòng sông bên cạnh. Khi hai dòng nước này hợp lại, khả năng xói mòn của chúng tăng lên rất nhiều, cuốn trôi phần lớn cảnh quan của dãy Himalaya, và một phần lớn trọng lượng đã được cắt giảm từ lớp vỏ Trái đất.
Theo nghiên cứu mới được công bố, lớp vỏ này có thể dễ dàng nổi trên lớp manti nằm bên dưới. Cuối cùng, điều này đã thêm vào chiều cao của Everest từ 15 đến 50 mét, như một lời nhắc nhở rằng không có gì, kể cả Everest, là bất biến. "Trong khi những ngọn núi có vẻ đứng yên trong khoảng thời gian một đời người, thực tế chúng luôn di chuyển," ông Jin-Gen Dai, một nhà địa chất học tại Đại học Khoa học Địa chất Trung Quốc ở Bắc Kinh, tác giả của nghiên cứu, nhận định. Mặc dù giải thích này chỉ có thể chiếm một phần trong sự tăng chiều cao của Everest, các nhà khoa học xem đây là một bước tiến trong việc giải thích cách mà ngọn núi này đã phát triển đến kích thước hiện tại.
Everest bắt đầu hình thành khoảng 45 triệu năm trước, khi mảng kiến tạo Ấn Độ va chạm với mảng kiến tạo Á Âu, sau đó bắt đầu lặn xuống dưới nó. Lớp vỏ Trái đất đã bị gấp khúc và ép lại ở quy mô khổng lồ, tạo nên dãy Himalaya.
Lớp vỏ Trái đất có vẻ cứng cáp, nhưng thực ra không phải vậy. Khi một khối lượng lớn, như một tảng băng hoặc một dãy núi, đè nặng lên lớp vỏ, nó sẽ bị uốn cong xuống. Tuy nhiên, lớp manti bên dưới lại có tính nổi, đẩy lớp vỏ bị trũng lên. Như ông Adam Smith, nhà địa chất học tại Đại học College London ở Anh, đồng tác giả của nghiên cứu, giải thích, "dãy Himalaya như đang đứng trên một lâu đài phao."
Khi lớp vỏ không tiếp tục trồi lên hoặc chìm xuống, người ta gọi đó là trạng thái cân bằng đẳng tĩnh. Và Everest đáng ra phải ở trong trạng thái đó. Vật liệu luôn được cào ra từ mảng Ấn Độ và thêm vào dãy núi khi mảng này lún xuống. Đồng thời, đá cũng bị loại bỏ khỏi bề mặt núi do mưa và sự di chuyển của các sông băng.
Những lực này đáng lẽ ra phải cân bằng nhau, và Everest sẽ không cao lên hay thấp xuống. Tuy nhiên, chiều cao vượt trội của Everest cho thấy rằng đã có một tác động nào đó làm thay đổi cán cân kiến tạo. Và không có gì có thể gây ra sự mất cân bằng này tốt hơn một con sông đang “ăn” đá.
Dưới chân Everest là dòng sông Arun. Và, giống như cách Everest vượt trội hơn các đỉnh núi Himalaya khác, sông Arun cũng khác biệt so với các dòng nước lân cận. Sông Arun chạy dọc theo phía bắc dãy Himalaya, sau đó đột ngột chuyển hướng và cắt qua một rặng núi gần Everest. Điều này cho thấy các đoạn trên và dưới của sông không phải lúc nào cũng hợp nhất, và có một sự kiện quan trọng đã buộc chúng phải trở thành một.
Khi tái tạo lại mạng lưới sông của khu vực này trong các mô phỏng máy tính, các nhà nghiên cứu đã xác định được thời khắc quan trọng. Khoảng 89.000 năm trước, một mạng lưới sông có tên là Kosi, đã “cắt” ngược vào dãy Himalaya, cuối cùng chạm đến sông Arun, xâm lấn nước của nó và hợp nhất với nó. Dãy Himalaya không thể chống lại sức mạnh của dòng nước này. Lớp vỏ mỏng manh bị đẩy lên trời bởi lớp manti nổi, các đỉnh núi khác được nâng lên, và Everest đã thêm được tới 50 mét.
Quảng cáo
Dù chiều cao của Everest vẫn tiếp tục tăng lên mỗi năm, khoảng vài milimet, nhưng đợt tăng chiều cao này có lẽ sẽ không kéo dài mãi mãi. Sự cân bằng có thể sẽ đổi chiều, khiến chiều cao của Everest bị giảm xuống.
Theo NYT.
