Trong suốt 4 tuần mình ở Việt Nam, trong những lần gặp người thân/bạn bè, câu hỏi đặt ra cho mình nhiều nhất đó là “có nên chích mũi thứ 4 vaccine COVID-19 hay không?”. Câu trả lời của mình là “nếu không có bệnh nền liên quan đến suy giảm miễn dịch thì không cần thiết và nếu đã thuộc nhóm không cần thiết thì không nên chích”.
Mình muốn giải thích rõ hơn về việc mình đưa ra lời khuyên cá nhân này:
- Theo kết quả từ các nghiên cứu của Israel (quốc gia thực hiện việc chích mũi 4 đầu tiên trên thế giới). Mũi thứ 4 cho thấy có thể làm tăng trở lại lượng kháng thể so với người chích mũi 3 sau hơn 6 tháng. Tuy nhiên, so với người chích 3 mũi thì việc tăng hiệu quả bảo vệ khỏi lây nhiễm là không bao nhiêu và chỉ trong thời gian ngắn (trong 6 tuần). Hiệu quả bảo vệ ngăn trở nặng khi mắc COVID-19 có cải thiện được một ít dựa trên số liệu của người cao tuổi (>60 tuổi) và sự khác biệt này có lẽ ít hơn đối với người trẻ tuổi.
- Một số chuyên gia cho rằng hệ miễn dịch của chúng ta đã được "huấn luyện tốt" sau 3 mũi vaccine do vậy hiệu quả của mũi 4 không còn thấy rõ nữa nếu so với người đã chích 3 mũi.
- Cho tới nay các vaccine COVID-19 chưa được cải tiến, tức là thành phần chính của vaccine, protein S của virus SARS-CoV-2, vẫn là bản gốc. Trong khi đó, các virus biến chủng mới gần đây có protein S được biến đổi “rất nhiều so với chủng gốc”.
- Hiệu quả bảo vệ của hệ miễn dịch không chỉ thể hiện qua lượng kháng thể có trong máu được tạo ra bởi tế bào miễn dịch B mà còn là khả năng nhận biết các tế bào trong cơ thể bị nhiễm virus bởi các tế bào miễn dịch T (để loại bỏ chúng). Cho đến hiện nay, đối với những người đã chích vaccine đầy đủ, sự tiến hóa của virus với việc biến đổi protein S của chúng đang làm giảm hiệu quả trên mặt trận tế bào B làm cho chúng dễ lây nhiễm hơn nhưng trên mặt trận tế bào T vẫn tạm ổn, vẫn có sự khác biệt lớn giữa tỉ lệ người mắc bệnh nặng trong nhóm đã chích vaccine so với nhóm chưa chích vaccine.
Tóm lại, theo như mình đánh giá thì Việt Nam hiện nay có tỉ lệ người đã chích đủ liều trên cả nước là khoảng 80%, nhiều tỉnh thành đạt 100%, con số này là rất cao. Ngoài ra, sự lây lan nhanh của chủng Omicron trong mấy tháng vừa qua đã đẩy mạnh một số lượng không nhỏ miễn dịch tự nhiên trong cộng đồng đối với người đã chích vaccine hoặc chưa chích vaccine. Trong những tháng gần đây Việt Nam đã gần như mở cửa lại kinh tế hoàn toàn, trong 4 tuần vừa qua, ngày nào mình ra đường cũng kẹt xe trong biển người. Nếu nhìn vào số lượng ca nhiễm, ca trở nặng và tử vong do COVID-19 trong những tháng gần đây, chúng ta có thể thấy là tình hình dịch COVID-19 tạm ổn đối với tình hình vaccine hiện tại.
Dựa trên tất cả các thông tin khoa học và tình hình thực tế như trên thì mình thấy rằng việc chích mũi 4 vaccine COVID-19 hiện nay không nên được bắt buộc ở Việt Nam, mà chỉ nên khuyến khích đối với những người cao tuổi có bệnh nền liên quan đến suy giảm miễn dịch hoặc những người đã chích vaccine Trung Quốc nhưng chưa chích bổ sung lại bằng vaccine phương Tây.
Dù rằng tình hình dịch COVID-19 có vẻ tạm ổn nhưng chúng ta không nên lơ là trong việc quan sát sự thay đổi của các biến chủng virus để có những phản ứng đúng lúc và phù hợp.
Mình muốn giải thích rõ hơn về việc mình đưa ra lời khuyên cá nhân này:
- Theo kết quả từ các nghiên cứu của Israel (quốc gia thực hiện việc chích mũi 4 đầu tiên trên thế giới). Mũi thứ 4 cho thấy có thể làm tăng trở lại lượng kháng thể so với người chích mũi 3 sau hơn 6 tháng. Tuy nhiên, so với người chích 3 mũi thì việc tăng hiệu quả bảo vệ khỏi lây nhiễm là không bao nhiêu và chỉ trong thời gian ngắn (trong 6 tuần). Hiệu quả bảo vệ ngăn trở nặng khi mắc COVID-19 có cải thiện được một ít dựa trên số liệu của người cao tuổi (>60 tuổi) và sự khác biệt này có lẽ ít hơn đối với người trẻ tuổi.
- Một số chuyên gia cho rằng hệ miễn dịch của chúng ta đã được "huấn luyện tốt" sau 3 mũi vaccine do vậy hiệu quả của mũi 4 không còn thấy rõ nữa nếu so với người đã chích 3 mũi.
- Cho tới nay các vaccine COVID-19 chưa được cải tiến, tức là thành phần chính của vaccine, protein S của virus SARS-CoV-2, vẫn là bản gốc. Trong khi đó, các virus biến chủng mới gần đây có protein S được biến đổi “rất nhiều so với chủng gốc”.
- Hiệu quả bảo vệ của hệ miễn dịch không chỉ thể hiện qua lượng kháng thể có trong máu được tạo ra bởi tế bào miễn dịch B mà còn là khả năng nhận biết các tế bào trong cơ thể bị nhiễm virus bởi các tế bào miễn dịch T (để loại bỏ chúng). Cho đến hiện nay, đối với những người đã chích vaccine đầy đủ, sự tiến hóa của virus với việc biến đổi protein S của chúng đang làm giảm hiệu quả trên mặt trận tế bào B làm cho chúng dễ lây nhiễm hơn nhưng trên mặt trận tế bào T vẫn tạm ổn, vẫn có sự khác biệt lớn giữa tỉ lệ người mắc bệnh nặng trong nhóm đã chích vaccine so với nhóm chưa chích vaccine.
Tóm lại, theo như mình đánh giá thì Việt Nam hiện nay có tỉ lệ người đã chích đủ liều trên cả nước là khoảng 80%, nhiều tỉnh thành đạt 100%, con số này là rất cao. Ngoài ra, sự lây lan nhanh của chủng Omicron trong mấy tháng vừa qua đã đẩy mạnh một số lượng không nhỏ miễn dịch tự nhiên trong cộng đồng đối với người đã chích vaccine hoặc chưa chích vaccine. Trong những tháng gần đây Việt Nam đã gần như mở cửa lại kinh tế hoàn toàn, trong 4 tuần vừa qua, ngày nào mình ra đường cũng kẹt xe trong biển người. Nếu nhìn vào số lượng ca nhiễm, ca trở nặng và tử vong do COVID-19 trong những tháng gần đây, chúng ta có thể thấy là tình hình dịch COVID-19 tạm ổn đối với tình hình vaccine hiện tại.
Dựa trên tất cả các thông tin khoa học và tình hình thực tế như trên thì mình thấy rằng việc chích mũi 4 vaccine COVID-19 hiện nay không nên được bắt buộc ở Việt Nam, mà chỉ nên khuyến khích đối với những người cao tuổi có bệnh nền liên quan đến suy giảm miễn dịch hoặc những người đã chích vaccine Trung Quốc nhưng chưa chích bổ sung lại bằng vaccine phương Tây.
Dù rằng tình hình dịch COVID-19 có vẻ tạm ổn nhưng chúng ta không nên lơ là trong việc quan sát sự thay đổi của các biến chủng virus để có những phản ứng đúng lúc và phù hợp.
Bảo trọng nhe bà con,
TS. Nguyễn Hồng Vũ,
Viện nghiên cứu City of Hope, California, USA
Cố vấn khoa học Ruy Băng Tím
Tài liệu tham khảo:
https://www.nature.com/articles/d41586-022-00486-9#ref-CR1 (Fourth dose of COVID vaccine offers only slight boost against Omicron infection)
https://www.who.int/.../17-05-2022-interim-statement-on... (Interim statement on the use of additional booster doses of Emergency Use Listed mRNA vaccines against COVID-19)
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMc2202542
(Efficacy of a Fourth Dose of Covid-19 mRNA Vaccine against Omicron)
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa2201570
(Protection by a Fourth Dose of BNT162b2 against Omicron in Israel)
https://vnexpress.net/covid-19/covid-19-viet-nam (Số liệu Covid-19 tại Việt Nam)
