Vì sao số lượng các ban nhạc ngày càng giảm đi?

Trong ‎The Zane Lowe Show (Apple Music), Adam Levine cho rằng vào đầu thập niên 2000s, các ban nhạc vẫn ra đời và nhiều trong số đó nhanh chóng khẳng định tên tuổi của mình qua những thành công ở các giải thưởng và BXH danh giá. Riêng với nhạc pop, các cuộc thi tài năng như The X Factor đóng vai trò như một “vườn ươm” cho các boy band (nổi tiếng nhất có One Direction) và girl group (nổi tiếng nhất có Girls Aloud).

https://twitter.com/zanelowe/status/1367159685376184323?s=20

Tuy nhiên mọi chuyện thay đổi chỉ trong thời gian ngắn. Các nhóm nhạc nhanh chóng biến mất, thay thế bởi các nghệ sĩ độc lập (nhất là khi cân nhắc các thành công về thương mại).

Bức tranh sẽ còn rõ ràng với các số liệu.
- BXH UK Top 100 Ca Khúc chỉ gồm 9 nhóm nhạc (2 trong số đó là Fleetwood Mac và The Killers với 2 ca khúc có số tuổi lần lượt là 17 và 44 năm). Top 40 chỉ có 1 nhóm nhạc. Ngoài ra có một số dự án duo/trio (song tấu/tam tấu) nhưng chỉ là các nghệ sĩ solo hợp tác ngắn hạn.
- Trong BXH Spotify Top 50 Bài Hát Được Chơi Nhiều Nhất (mức độ toàn cầu) tại thời điểm 18/03/2021, danh sách nghệ sĩ chỉ gồm 3 nhóm nhạc: BTS, the Neighbourhood, và the Internet Money rap collective.
- Trong số 42 nghệ sĩ trong playlist mới nhất của Radio 1 (chương trình phát thanh âm nhạc của BBC) chỉ gồm 6 ban nhạc.

Các lý do

Chi phí đắt đỏ
Nhiều người tin rằng ban nhạc được biến mất vì hãng đĩa không còn muốn bỏ chi phí đắt đỏ nuôi dưỡng các nhóm nhạc.

Tuy nhiên, sự thật là chính những nghệ sĩ trẻ mới là người phải khổ sở vấn đề tài chính, chứ không phải các hãng đĩa. Đây mới là lý do cho xu hướng ban nhạc biến mất.

Viết bài tới đoạn này mình nhớ tới ban nhạc Bức Tường với phát ngôn nổi tiếng của cố nhạc sĩ Trần Lập: “Mọi người chơi nhạc để kiếm tiền còn chúng tôi kiếm tiền để chơi nhạc.”

“Bắt đầu một ban nhạc thực sự rất đắt đỏ.” - Joff Oddie, guitarist của Wolf Alice (ban nhạc alternative được đề cử giải Grammy hạng mục Màn Trình Diễn Rock Xuất Sắc Nhất). Theo Joff Odie, để tham gia một ban nhạc chuyên nghiệp, bạn cần chi rất nhiều tiết cho nhạc cụ/thiết bị,không gian tập luyện của ban cũng như chi phí di chuyển khi lưu diễn.

https://open.spotify.com/album/6bRsXeFIUgPfYLZNprki2h?si=LYc6vgLjRoCcaT6V9cUyug

Mời nghe album My Love Is Cool của Wolf Alice, với track Moaning Lisa Smile giành một đề cử Grammy hạng mục Màn Trình Diễn Rock Xuất Sắc Nhất (2016)

Ngoài ra, theo Ben Mortimer - đồng chủ tịch hãng đĩa Polydor Records, dấn thân vào con đường ban nhạc đòi hỏi bạn không những phải tập luyện miệt mài để nâng cao trình độ của bản thân mà còn phải tìm được những nghệ sĩ cùng chí hướng về âm nhạc.

Ben Mortimer, đồng chủ tịch hãng Polydor Records (phải)

Hiện nay hãng đĩa Polydor Records của vẫn còn nhiều dự án ươm mầm các nhóm nhạc trẻ. Tuy nhiên, chính Ben Mortimer cũng thừa nhận sự ủng hộ từ người nghe cho các nhóm nhạc “truyền thống”, gồm những chàng trai biết chơi guitar, đã giảm nhiều. Theo Ben, thế hệ nghệ sĩ trẻ mới bản thân họ cũng có một gu chơi nhạc khác với thế hệ trước. Họ lớn lên với việc nghe nhạc rap với bạn bè của mình và cũng muốn tạo ra thứ âm nhạc mới mẻ hơn.

Chính gánh nặng tài chính như đã nói ở trên đã mở đường cho sự phát triển của nghệ sĩ độc lập: việc tự mình sáng tác và làm nhạc với thiết bị công nghệ.

Sự phát triển của công nghệ
Thay vì nặng đầu về vấn đề kinh tế, cũng như phải nhọc công tìm những bandmate cùng chí hướng, nghệ sĩ trẻ giờ đây có thể tìm một phần mềm và các thiết bị làm nhạc/thu âm và bắt đầu tạo nên đứa con tinh thần ngay trong căn phòng ngủ của mình.

Phần mềm Ableton, khá phổ biến cho các nghệ sĩ indie độc lập tự sản xuất nhạc tại nhà

Sự lên ngôi của xu hướng nghệ sĩ độc lập cũng tạo nên một diện mạo mới cho các ban nhạc. Hiện nay chúng ta dễ bắt gặp các ban nhạc trong dự án ngắn, được tạo nên từ sự hợp tác của các nghệ sĩ solo là chủ yếu. Một ngoại lệ là Little Mix, hiện nay nằm trong số ít ỏi các ban nhạc mà mỗi thành viên đều được công chúng nhận diện khá tốt.


Nhóm nhạc Little Mix

Bản thân việc âm nhạc được tạo ra chủ yếu dựa vào công nghệ cũng giải thích vì sao dòng nhạc “production-led pop” (pop với nhạc nền từ beat được sản xuất chứ không thu từ nhạc cũ) trở nên phổ biến.

https://open.spotify.com/artist/3e7awlrlDSwF3iM0WBjGMp?si=oPKJpaLXQZmWeNeOfWYXGA

Mời nghe playlist của Little Mix trên Spotify, âm nhạc khá đặc trưng chất production-led pop

Sự thay đổi trong thị hiếu người nghe về thần tượng
Trước hết phải nhìn nhận một sự thật là: việc “lăng xê” cho một nghệ sĩ độc lập chắc chắn là dễ hơn cho một nhóm nhạc. Tương tự như việc quan tâm thần tượng, người ta dễ dàng chú ý tới nghệ sĩ độc lập hơn là một nhóm.

Sự thật này còn trở nên đúng hơn trong thời đại mạng xã hội thống trị như ngày nay. TikTok, Facebook, Twitter hay Instagram đều ưu tiên việc hiển thị của một cá nhân đơn lẻ hơn là một nhóm.

Trong hình thức ban nhạc hiếm hoi còn chiếm ưu thế hiện nay là indie rock, hình ảnh của cá nhân (thường là hát chính) vẫn có vẻ chiếm ưu thế so với ban nhạc. Phoebe Bridgers, thành viên của nhóm boygenius (một nhóm indie rock từ Anh), vẫn có một sự nghiệp solo thành công với 4 đề cử Grammy, vẫn dùng Instagram và Twitter để tạo dựng hình ảnh thần tượng nhạc pop của mình.


Phoebe Bridgers tại lễ trao giải Grammy 2021

Một xu hướng khác trong nhu cầu của công chúng về phía nhóm nhạc đó là, thế hệ người nghe mới không còn quá quan tâm đến những khía cạnh tâm lý và mối quan hệ trong một nhóm nhạc như trước.

Cho tới hôm nay người ta vẫn nói về Paul McCartney, John Lennon và sự tan rã của Beatles. Tuy nhiên khán giả nghe nhạc ít quan tâm hơn tới khía cạnh mối quan hệ cá nhân bên trong một nhóm nhạc hiện nay. (Theo Guardian)

Chừng ta từng rất quan tâm đến việc The Beatles tan rã do John Lennon hay Paul McCartney (lý do thật sự phức tạp hơn nhiều), hay sự chia rẽ của anh em Noel và Liam trong ban nhạc Oasis. Trái lại, hiện nay người nghe hoàn toàn có thể thỏa mãn nhu cầu “hít drama” từ một nhóm idol nào đó thông qua việc theo dõi các gameshow truyền hình thực tế.

Xu hướng hiện nay

Sonny Takhar, người từng làm việc với One Direction và Fifth Harmony (hiện là CEO và founder của KYN Entertainment - một công ty giải trí tại Mỹ), vừa ra mắt nhóm nhạc 5 nữ ca sĩ Boys World - hiện đạt 30 triệu lượt like trên TikTok. Theo ông, đối với thế hệ người nghe trẻ tuổi Gen Z vốn khó tính và nhiều sự lựa chọn hơn các thế hệ trước, nghệ sĩ cần phải rất kiên nhẫn. Ban nhạc phải thực sự tạo tác động tới cảm xúc và suy nghĩ của khán giả qua sản phẩm âm nhạc của họ, để giành lại cuộc chơi vốn đang bị thống trị bởi các nghệ sĩ độc lập.


Boys World - nhóm nhạc hiện rất được yêu thích trên TikTok

Bên cạnh sự thống trị của truyền thông ưu ái những siêu sao và công nghệ làm nhạc độc lập nhằm thay thế chi phí đắt đỏ của ban nhạc truyền thống, chúng ta vẫn cần nhìn nhận giá trị cốt loại của một ban nhạc: sự kết nối và chia sẻ trong quá trình cùng sống, sáng tác và tạo ra nghệ thuật - vốn tác động sâu sắc tới các sản phẩm âm nhạc của nhóm.

Paul Smith (ca sĩ nhóm indie rock nổi tiếng Maximo Park từ Anh) cho rằng: “Nếu không phù hợp, bạn vẫn có thể thấy rất cô đơn trong sự nghiệp solo dù có là một siêu sao.”

Thật vậy, ban nhạc sẽ luôn là một nền tảng cần thiết để gắn kết và cộng hưởng các tài năng âm nhạc. Có lẽ chúng ta sẽ phải đợi xem trong bối cảnh nghệ sĩ độc lập thống trị, các nhóm nhạc sẽ thích nghi ra sao để tìm ánh hào quang của riêng mình.

(tham khảo và lược dịch từ: Why bands are disappearing: 'Young people aren’t excited by them' (Dorian Lynskey - The Guardians)