![[Có thể bạn chưa biết] Điều gì xảy ra với cơ thể bạn khi leo lên đỉnh Everest?](https://photo2.tinhte.vn/data/attachment-files/2023/10/8168333_9.gif)
Nếu ai đó được dịch chuyển từ mực nước biển lên đỉnh Everest, mọi thứ sẽ trở nên tồi tệ ngay lập tức. Ở độ cao 8.848 mét, áp suất khí quyển chỉ khoảng 33% so với mực nước biển. Điều này có nghĩa là không khí có ít oxy hơn đáng kể và người được dịch chuyển có thể bị ngạt thở chỉ sau vài phút. Tuy nhiên, đối với những người leo lên đỉnh Everest theo lộ trình trong suốt một tháng thì có thể sống sót ở đỉnh núi trong vài giờ. Vậy điều gì xảy ra với cơ thể chúng ta trong một tháng để chúng ta có thể chịu đựng được độ cao của nóc nhà thế giới?
Khi bạn hít thở, phổi của bạn được lấp đầy không khí bao gồm nhiều loại khí và hợp chất. Trong số đó, khí oxy là quan trọng nhất. Oxy kết hợp với hemoglobin trong tế bào máu và được vận chuyển đi khắp cơ thể, để nuôi dưỡng các mô cơ. Nhưng khi độ cao tăng lên, không khí trở nên loãng hơn, có ít oxy hơn để thở.
Nếu bạn leo lên độ cao trên 2.500 mét, sự thiếu oxy có thể gây ra chứng say cao độ AMS dẫn đến đau đầu, mệt mỏi và buồn nôn. May mắn thay, AMS chỉ xảy ra khi leo lên quá nhanh vì cơ thể chúng ta có nhiều cách thích ứng với độ cao cao.
Chỉ sau vài phút hoặc thậm chí chỉ trong vài giây sau khi đạt độ cao 1.500 mét, các thụ thể ở động mạch cổ cảm nhận áp suất oxy thấp trong máu. Điều này kích hoạt một phản ứng làm tăng nhịp và độ sâu của hơi thở để chống lại sự thiếu oxy. Nhịp tim của bạn cũng tăng lên và tim co bóp mạnh hơn để nhanh chóng đưa máu chứa oxy đi khắp cơ thể. Tất cả những thay đổi này xảy ra khá nhanh chóng và nếu bạn tiếp tục leo lên cao hơn, nhịp tim và hô hấp của bạn sẽ tăng theo tỷ lệ tương ứng. Nhưng nếu bạn ở độ cao này trong vài tuần, sự thích nghi này sẽ có lợi cho cơ thể của bạn.
Khi bạn hít thở, phổi của bạn được lấp đầy không khí bao gồm nhiều loại khí và hợp chất. Trong số đó, khí oxy là quan trọng nhất. Oxy kết hợp với hemoglobin trong tế bào máu và được vận chuyển đi khắp cơ thể, để nuôi dưỡng các mô cơ. Nhưng khi độ cao tăng lên, không khí trở nên loãng hơn, có ít oxy hơn để thở.
Nếu bạn leo lên độ cao trên 2.500 mét, sự thiếu oxy có thể gây ra chứng say cao độ AMS dẫn đến đau đầu, mệt mỏi và buồn nôn. May mắn thay, AMS chỉ xảy ra khi leo lên quá nhanh vì cơ thể chúng ta có nhiều cách thích ứng với độ cao cao.
Chỉ sau vài phút hoặc thậm chí chỉ trong vài giây sau khi đạt độ cao 1.500 mét, các thụ thể ở động mạch cổ cảm nhận áp suất oxy thấp trong máu. Điều này kích hoạt một phản ứng làm tăng nhịp và độ sâu của hơi thở để chống lại sự thiếu oxy. Nhịp tim của bạn cũng tăng lên và tim co bóp mạnh hơn để nhanh chóng đưa máu chứa oxy đi khắp cơ thể. Tất cả những thay đổi này xảy ra khá nhanh chóng và nếu bạn tiếp tục leo lên cao hơn, nhịp tim và hô hấp của bạn sẽ tăng theo tỷ lệ tương ứng. Nhưng nếu bạn ở độ cao này trong vài tuần, sự thích nghi này sẽ có lợi cho cơ thể của bạn.
Trong những ngày đầu tiên ở độ cao trên 1.500 mét, tỷ lệ huyết tương trong máu giảm, từ đó tăng nồng độ hemoglobin. Trong hai tuần tiếp theo, nồng độ hemoglobin tiếp tục tăng, cho phép máu của bạn mang thêm nhiều oxy hơn. Kết hợp với nhịp tim cao, máu giàu hemoglobin này phân phối oxy hiệu quả đi khắp cơ thể. Trong thời gian này, hệ thống hô hấp của bạn cũng được tăng cường và thích nghi với điều kiện thiếu khí. Sau vài tuần thích nghi, cơ thể của bạn đã thay đổi đủ nhiều để giúp bạn có thể leo lên cao hơn.
Tuy nhiên, bạn vẫn phải dành thời gian để thích nghi dần với các cột mốc cao hơn trong suốt quá trình leo lên đỉnh Everest, thường người leo núi phải trở về trại ở độ cao thấp hơn để phục hồi trước khi tiếp tục leo lên cao hơn. Bởi vì đỉnh Everest không chỉ cao, nó là nơi cao nhất trên thế giới nên cần thời gian, không thể vội vàng được.
Và ở độ cao trên 3.500 mét, cơ thể chúng ta phải chịu một áp lực cực lớn. Các động mạch và tĩnh mạch trong não giãn ra để tăng tốc lưu thông máu, nhưng các mao mạch vẫn giữ nguyên kích thước. Áp suất tăng có thể khiến mao mạch bị vỡ gây xuất huyết trong não. Vấn đề tương tự có thể xảy ra trong phổi, thiếu oxy làm co mạch máu, dẫn đến vỡ và tụ máu. Hai tình trạng này được gọi là HACE (phù não do độ cao) và HAPE (phù phổi do độ cao), tuy rất hiếm gặp, nhưng có thể gây nguy hiểm đến tính mạng nếu không được xử lý kịp thời.
Một số người dân tại Tây Tạng và Nam Mỹ có tiền sử gia đình sống ở vùng cao có lợi thế di truyền giúp ngăn chặn các triệu chứng nhẹ của bệnh cao độ, nhưng ngay cả họ cũng không miễn nhiễm với những tình trạng nghiêm trọng này. Tuy nhiên, mặc dù có nhiều rủi ro, nhưng trong thế kỷ qua, những người leo núi đã chứng minh rằng con người có thể đi cao hơn những gì các nhà khoa học từng nghĩ. Vượt qua giới hạn của cơ thể, những người leo núi này đã định nghĩa lại khả năng thích nghi của con người.
Nguồn: TED-Ed
Quảng cáo
