Hải quân Mỹ tìm được cách tháo dỡ USS Enterprise, tàu sân bay chạy bằng năng lượng hạt nhân

Hải quân Hoa Kỳ cuối cùng đã quyết định về cách tháo dỡ USS Enterprise, chiếc tàu sân bay chạy bằng năng lượng hạt nhân đã hoạt động lâu năm. Tàu USS Enterprise được đưa vào sử dụng lần đầu năm 1961, hiện giờ nó là con tàu năng lượng hạt nhân lớn nhất từng được đưa vào bãi phế liệu. Kích thước khổng lồ của con tàu và tám lò phản ứng của nó đặt ra những thách thức có một không hai. Đương nhiên là Hải quân Mỹ còn phải thải bỏ nhiều con tàu chạy bằng năng lượng hạt nhân nữa vào nửa sau thế kỷ 21, vì vậy họ cần một cách thức chuẩn mực để "rã xác" cho hàng không mẫu hạm này.

Vào năm 1964, Lực Lượng Biệt phái Task Force One bao gồm các tàu USS Enterprise (dưới cùng), hai hộ tống hạm USS Long Beach (giữa) và USS Bainbridge (góc trái) đã rời Norfolk để tham gia Chiến dịch Sea Orbit. Hạm đội chạy hoàn toàn bằng năng lượng hạt nhân này đã đi 49,190 km vòng quanh thế giới trong vòng 65 ngày mà không cần phải tiếp nhiên liệu. Chiến dịch Sea Orbit có mục tiêu “biểu dương lực lượng” và trình diễn thành tựu kỹ thuật của Hải quân Mỹ. Ảnh: Wikipedia.

USS Enterprise (CVN-65) được biên chế vào Hải quân Mỹ năm 1961. Enterprise được dự kiến là chiếc đầu tiên trong một lớp gồm sáu tàu sân bay, mà tất cả đều chạy bằng năng lượng hạt nhân, khiến cho chúng có phạm vi di chuyển không giới hạn về mặt lý thuyết. Enterprise cũng được đóng cùng một số tàu mặt nước chạy bằng năng lượng hạt nhân khác. Chuyến hải trình lớn đầu tiên của nó là Chiến dịch Sea Orbit năm 1964. Tuy vậy chi phí đội lên quá lớn và nhiều vấn đề kỹ thuật liên quan đến Enterprise đã đóng băng toàn bộ hoạt động chế tạo năm con tàu còn lại thuộc lớp này. Sau đó lớp tàu Nimitz được đóng để thay thế và may thay, đã hoạt động lâu dài trong Hải quân.


Tàu USS Enterprise trên biển Đại Tây Dương tháng 6/2004. Ảnh: Wikipedia.

Tàu USS Enterprise tiếp tục thực hiện nhiệm vụ trong một số cuộc khủng hoảng và xung đột lớn, bao gồm Cuộc khủng hoảng Tên lửa Cuba năm 1962, khủng hoảng Triều Tiên 1968, cuộc khủng hoảng năm 1988 với Iran (Chiến dịch Earnest Will), các cuộc chiến tại Afghanistan năm 2001 và Iraq năm 2003. Enterprise là tàu sân bay phục vụ lâu năm nhất trong lịch sử Hải quân Mỹ, tính từ năm 1961 đến 2012 là tổng cộng 51 năm. Nó đã đánh bại tàu sân bay phục vụ lâu năm nhất trước đó là USS Midway, hoạt động từ năm 1945 đến 1992.


Hình ảnh tàu USS Enterprise một năm sau khi loại biên (2013). Lúc này siêu cấu trúc của con tàu đang được tháo đi bất cứ bộ phận nào được coi là hữu ích, phần còn lại thì được chuyển tới công ty tháo dỡ.

Thông thường thì các tàu sân bay đã loại biên sẽ được bán cho những hãng chuyên tháo dỡ. Các vấn đề với kích cỡ, khối lượng công việc cần làm khi phá dỡ và chất thải độc hại sẽ khiến việc thải bỏ chúng trở nên khó khăn. Tất cả những điều này làm phát sinh chi phí đáng kể chỉ để tháo rời mọi bộ phận. Vì vậy Hải quân Mỹ đã nới lỏng tối đa thỏa thuận này bằng cách bán chúng với giá siêu rẻ, trong thực tế là gần như cho đi: tàu sân bay USS Kitty Hawk được bán cho các công ty tháo dỡ với giá chỉ một xu, và USS John F. Kennedy là thêm một xu nữa. Bên mua phế liệu là International Shipbreaking Limited, một công ty phá dỡ tàu có trụ sở tại Brownsville, Texas. Điều này cho phép Hải quân Mỹ đơn giản hóa giao dịch đến mức tối đa và không cần bận tâm gì về xác tàu nữa.

Các tàu sân bay chạy bằng năng lượng hạt nhân là một vấn đề khác hẳn. USS Enterprise là tàu sân bay đầu tiên sử dụng năng lượng nguyên tử, và tất cả các tàu sân bay được đóng từ đó trở đi cũng chạy bằng năng lượng hạt nhân. Chạy bằng nguồn năng lượng này nghĩa là một con tàu có thể nhanh chóng tự triển khai đến các khu vực khủng hoảng. Chẳng hạn trong cuộc khủng hoảng Gaza hồi đầu tháng 10/2023 thì tàu USS Eisenhower đã có khả năng di chuyển tốc hành đến đông Địa Trung Hải mà không cần quan tâm xem phải tốn bao nhiêu nhiên liệu để đi tới đó hay là quan tâm chuyện nó có đủ nhiên liệu hay không.

Các lò phản ứng hạt nhân được cất giữ tại Cơ sở Hanford năm 1995, trong một bể cạn. Hàng chục tàu ngầm Hải quân cũ đã ngừng hoạt động vào cuối những năm 1980 và đầu thập niên 1990 đồng nghĩa với việc hiện nay đã có hơn một trăm chiếc thùng lớn được gọi là “quan tài” này, so với số thùng còn ít ỏi của năm 1995.

Tuy nhiên có một cái giá cho sự tiện lợi này. Các lò phản ứng cung cấp năng lượng hạt nhân cho tàu chiến phải được thải bỏ đúng cách. Trong khi nguồn nhiên liệu hạt nhân bên trong đã được loại bỏ rồi, thì bản thân các lò phản ứng vẫn nguy hiểm và tiếp tục không an toàn trong một thời gian rất dài. Thường thì các lò phản ứng đã loại biên sẽ được chuyển đến Cơ sở Hanford của Bộ Năng lượng ở bang Washington thuộc tây bắc Hoa Kỳ. Hanford là một cơ sở hạt nhân có từ thời Thế chiến thứ hai, hiện nó đang lưu giữ các lò phản ứng của 23 tàu ngầm và 8 tàu tuần dương chạy bằng năng lượng hạt nhân, tất cả các lò này được hàn kín trong những thùng bảo vệ lớn hình tròn, trong một rãnh cạn có tên là Trench 94.

Tàu sân bay USS Enterprise khi thực hiện chuyến hành trình cuối cùng từ Norfolk đến Công ty đóng tàu Newport News. Ảnh: Alphacoders.

Theo kế hoạch được Hải quân Mỹ phê duyệt, tàu Enterprise sẽ được kéo từ Nhà máy đóng tàu Newport News ở Virginia, nơi nó đã đậu ở bến từ năm 2012, đến một cơ sở tháo dỡ thương mại. Tại đây thì tám lò phản ứng Westinghouse đã rút hết nhiên liệu sẽ được đóng gói để chuyển đi và được một đoàn tàu bọc thép đặc biệt mang tên Atlas vận chuyển. Atlas được chế tạo để đưa chất thải phóng xạ của Hải quân đến Hanford. Còn bản thân phần nhiên liệu trong lò thì theo USNI News, chúng đã được chuyển đến Cơ sở Lò phản ứng Hải quân (Naval Reactors Facility) tại Phòng thí nghiệm Quốc gia Idaho của Bộ Năng lượng từ trước.

Công ty đóng tàu Huntington Ingalls Industries hiện đang đóng một tàu sân bay mới cùng tên, chiếc USS Enterprise thế hệ mới (CVN-80), dự kiến hạ thủy vào năm 2025. Nó cũng sẽ chạy bằng năng lượng hạt nhân và các lò phản ứng của nó cũng cần được loại bỏ vào khoảng những năm 2060 đến 2070. Ảnh: Wikipedia.

Hải quân Mỹ cần phải làm việc này đúng cách, vì sẽ còn nhiều tàu sân bay năng lượng hạt nhân nữa cần phải thải bỏ trong nửa sau thế kỷ này. Vài năm tới, tàu USS Nimitz cùng chín con tàu khác thuộc cùng lớp Nimitz sẽ nối gót Enterprise để chấm dứt hoạt động, tiếp sau đó trong tương lai gần là hầu như mọi tàu sân bay khác của Mỹ còn đang hoạt động. Các lò phản ứng này vô cùng nguy hiểm, nếu không muốn nói là gây chết người, và công tác vận chuyển chúng từ Texas, vị trí tháo dỡ dự kiến, đến bang Washington phải được thực hiện rất cẩn thận. Quá trình này tiêu tốn từ 554 đên 696 triệu đô la và phải tuân theo các thủ tục nghiêm ngặt do Ủy ban Điều tiết Hạt nhân (NRC) ban hành.
Năng lượng hạt nhân từ lâu đã đem lại lợi ích to lớn cho Hải quân Mỹ, cho phép các tàu sân bay nhanh chóng tái triển khai để đảm nhận nhiệm vụ tại các điểm nóng trên khắp thế giới. Nhưng nó có thể là một vấn đề nan giải vào cuối vòng đời của con tàu, để lại đằng sau vật liệu phóng xạ đầy nguy hại trong hàng trăm năm. Tương lai luôn bất định, nhưng có một điều chắc chắn đúng: Rãnh cạn Trench 94 sẽ ngày một phình to hơn nữa trong thế kỷ tới.

Theo Popular Mechanics.