Được mệnh danh là “Vua của các loại gia vị”, hạt tiêu là một trong những mặt hàng được giao dịch sớm nhất giữa phương Đông và châu Âu. Trong thời trung cổ, hạt tiêu còn được dùng như 1 loại tiền tệ, của hồi môn và cả thuế. Ngày nay, có thể hạt tiêu chỉ là 1 loại gia vị thông thường chẳng là gì, nhưng vào thời trung cổ, hạt tiêu vô cùng có giá trị. Thậm chí chúng còn được gọi là vàng đen cực kỳ đắt đỏ mà chỉ những người giàu có mới có cơ hội tiếp cận.
Tiêu được cho là có nguồn gốc từ Kerala và cụ thể là Western Ghats, một dãy núi ẩm ướt ở phía tây Ấn Độ. Loại gia vị này được con người biết đến từ thời cổ đại và nhận được sự yêu thích của người La Mã. Thậm chí, một hiệp hội Pepperers còn được thành lập ở Anh vào những năm 1100. Hiệp hội này sau đó đã trở thành công ty của những người bán lẻ và vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay. Ở Ấn Độ, tiêu được mệnh danh là vua của các loại gia vị. Tầm quan trọng của hạt tiêu đen trong nấu ăn và y học Ấn Độ là vô cùng lớn.
Như nhiều người đã biết, người La Mã đã có một thời buôn bán gia vị rầm rộ vào năm 40 SCN. Họ mua tiêu từ Ấn Độ rồi mang về kinh doanh chúng. Theo bách khoa toàn thư lịch sử thế giới, khi người La Mã bị tấn công bởi một nhóm du mục mà ngày nay gọi là người Visigoth. Cuộc bao vây chỉ kết thúc khi người La Mã đồng ý trả vàng, bạc cùng 1360 kg hạt tiêu đen cho phía kia.
Tiêu được cho là có nguồn gốc từ Kerala và cụ thể là Western Ghats, một dãy núi ẩm ướt ở phía tây Ấn Độ. Loại gia vị này được con người biết đến từ thời cổ đại và nhận được sự yêu thích của người La Mã. Thậm chí, một hiệp hội Pepperers còn được thành lập ở Anh vào những năm 1100. Hiệp hội này sau đó đã trở thành công ty của những người bán lẻ và vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay. Ở Ấn Độ, tiêu được mệnh danh là vua của các loại gia vị. Tầm quan trọng của hạt tiêu đen trong nấu ăn và y học Ấn Độ là vô cùng lớn.
Như nhiều người đã biết, người La Mã đã có một thời buôn bán gia vị rầm rộ vào năm 40 SCN. Họ mua tiêu từ Ấn Độ rồi mang về kinh doanh chúng. Theo bách khoa toàn thư lịch sử thế giới, khi người La Mã bị tấn công bởi một nhóm du mục mà ngày nay gọi là người Visigoth. Cuộc bao vây chỉ kết thúc khi người La Mã đồng ý trả vàng, bạc cùng 1360 kg hạt tiêu đen cho phía kia.
Một số giả thuyết cho rằng người La Mã bắt đầu giao thương, buôn bán với Ấn độ vào thế kỷ thứ 1. Nhưng có lẽ cột mốc quan trọng nhất trong việc buôn bán gia vị là chuyến hành trình của nhà thám hiểm Vasco da Gama đến Ấn Độ vào năm 1497. Da Gama đã tìm cách tạo ra 1 tuyến đường thương mại cho Bồ Đào Nha băng qua Đại Tây Dương đến Ấn Độ. Các con tàu của Da Gama được trang bị đại bác và cũng nhiều sự kiện tàn bạo khác.
Hai năm sau, khi da Gama trở lại Bồ Đào Nha, chỉ còn chưa đến 1 nửa thuỷ thủ trong đoàn là thuộc về đội hình ban đầu của ông. Bằng 1 cách hung hăng, da Gama đã thực hiện chuyến đi xuyên Đại Tây Dương đầu tiên từ châu Âu đến Ấn Độ và độc chiếm thị trường gia vị. Ngoài sự độc quyền, chuyến đi của da Gama còn phá huỷ nền kinh tế của Alexandria, Genoa và Venice, những nơi mà hạt tiêu là mặt hàng mang lại sự thịnh vượng cho họ.
Tuy nhiên, sự độc quyền của Bồ Đào Nha không kéo dài được lâu, sau đó nó đã khởi đầu cho 1 loạt sự kiện dẫn đến việc thành lập các công ty Đông Ấn Hà Lan và Anh. Trong hàng trăm năm tiếp theo, Ấn Độ, Hà Lan, Anh và Bồ Đào Nha cứ tranh giành quyền lực trong cuộc chiến gia vị, trước khi người Anh giành thắng lợi hoàn toàn.
Năm 1603, James Lancaster trở lại London sau hành trình kéo dài vài năm, mang theo những con tàu chở đầy hạt tiêu. Ông chỉ huy hạm đội đầu tiên của công ty Đông Ấn Anh, được nữ hoàng Elizabeth I cấp hiến chương hoàng gia vào năm 1600. Vào thế kỷ 16, nhờ vào khả năng đi biển mà Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha gần như nắm độc quyền thương mại về gia vị, bao gồm cả tiêu. Việc thành lập công ty Đông Ấn Anh đã tạo ra sự cạnh tranh khốc liệt giữa Anh và Hà Lan trong việc cuộc kinh doanh này.
Quảng cáo
Nhu cầu về các loại gia vị đã thúc đẩy các cuộc thám hiểm của người châu Âu về phía đông, phá bỏ thế độc quyền của những người trung gian hoặc các công ty nước ngoài như Đông Ấn Hà Lan. Vì thế theo một nghĩa nào đó, những con tàu chở đầy hạt tiêu đầu tiên cập bến vào nước Anh đã đánh dấu 1 bước ngoặt lớn, một thời kỳ thay đổi.
Giá của hạt tiêu lại tăng rất cao sau mỗi lần đổi chủ và nó đã trải qua nhiều sự kiện trước khi đến tay giới thượng lưu châu Âu. Đến thế kỷ 16, khi người Bồ Đào Nha bắt đầu mất độc quyền thương mại, hạt tiêu có giá trị cao hơn cả vàng nếu tính theo trọng lượng. Và trên thực tế, tiêu từng được chấp nhận như 1 loại tiền tệ hợp pháp. Công nhân làm tiêu được phát quần áo không có túi để tránh tình trạng trộm cắp. Cho đến ngày nay, người Hà Lan vẫn sử dụng cụm từ “pepper expensive” để chỉ bất kỳ mặt hàng nào đắt tiền.
Điều lệ của nữ hoàng Elizabeth I đối với công ty Đông Ấn chỉ có hiệu lực trong 15 năm mà thôi. Nhưng người kế vị của bà - vua James I đã gia hạn nó vô thời hạn chỉ với 1 quy tắc kèm theo: công ty phải tạo ra lợi nhuận để duy trì điều lệ.
“Vì thế, một con cái quái vật đã được tạo ra với mục tiêu duy nhất là tiền, chủ nghĩa tư bản thuần tuý lần đầu tiên được đề cập đến trong lịch sử. Đó là một đế chế tư nhân hoạt động vì tiền có thể tung hoành khắp châu Âu mà không bị ràng buộc vào những năm 1850.” - Nhà sử học Alex von Tunzelmann viết.
Quảng cáo
Sự kiểm soát của Hà Lan đối với gia vị bị suy yếu đi đáng kể vào năm 1650 khi việc trồng tiêu lan sang quần đảo Malay. Người Hà Lan không thể làm gì vì khu vực này ngoài tầm kiểm soát của họ. Thế kỷ 19, London nổi lên như 1 trung tâm gia vị quan trọng của thế giới. Thời điểm khi đó, sản lượng hạt tiêu tăng nhanh chóng khiến gia thành giảm xuống 1 cách đột ngột, khiến mặt hàng này có giá phải chăng và ai cũng có thể tiếp cận. Hạt tiêu không còn là mặt hàng độc quyền của người giàu có nữa.
Câu chuyện về nguồn gốc hạt tiêu có rất nhiều sắc thái, kèm với mâu thuẫn và những nền văn hoá khác nhau. Hạt tiêu trắng được sử dụng phổ biến trong cách nấu ăn của người Pháp thời kỳ Phục Hưng để không làm biến đổi màu sắc món ăn như tiêu đen. Tiêu trắng cũng là một nét đặc trưng của người Quảng Đông sinh sống ở Hongkong, họ thường dùng nó trong nước sốt và nước dùng vì nó có mùi thơm.
Đối với nhiều người được phỏng vấn, hạt tiêu gợi lên 1 ký ức rất cụ thể với họ. Đôi khi đó là thành phần thiết yếu trong món mì ống, hay mùi vị tạo nên sự thơm ngon cho món trứng bác,…
Tuy không còn là nhà sản xuất hạt tiêu đen lớn nhất thế giới, nhưng khí hậu Kerala vẫn rất phù hợp cho sự phát triển của cây trồng. Có một truyền thuyết kể rằng khi da Gama yêu cầu được mang 1 cây tiêu đen về quê nhà, nhà vua Ấn Độ khi đó đã đồng ý yêu cầu này vì ông biết rằng nếu không có khí hậu Kerala, cây tiêu cũng sẽ chết ở Bồ Đào Nha. Những dây leo ngoan cường vươn lên bầu trời để tìm kiếm ánh sáng Mặt trời, chúng có thể trèo lên bất kỳ cây nào miễn sao có thể đưa chúng đến gần hơn với ánh nắng. Những hạt tiêu ngon nhất thường nằm rất cao và vì thế, hạt tiêu đen chỉ được thu hoạch bởi những người đàn ông ở Kerala.
Cây tiêu phát triển tốt nhất ở vùng nhiệt đới, trong khí hậu nóng ẩm với điều kiện đất cao từ 457m so với mực nước biển. Tiêu phát triển tốt nhất trên đất màu mỡ, bằng phẳng hoặc dốc nhẹ, giàu mùn, thoát nước tốt.
Từ năm 1997 - 2002, sản lượng hạt tiêu (piper nigrum) trên thế giới tăng mạnh từ 189.000 tấn lên 341.000 tấn, tăng hơn 12% mỗi năm. Nguyên nhân chủ yếu là do Việt Nam bắt đầu nổi lên như 1 nhà sản xuất hồ tiêu lớn. Tuy nhiên, sản lượng từ các nước sản xuất khác cũng tăng đáng kể trong giai đoạn này, với sản lượng tăng từ Brazil, Ấn Độ, Indonesia, Malaysia, Sri Lanka và Trung Quốc.
Nếu quan tâm về công ty Đông Ấn Hà Lan, tiền thân của Indonesia ngày nay. Anh em có thể đọc thêm bài: Bạn đã biết gì về công ty có giá trị nhất mọi thời đại, cả về kinh tế lẫn chính trị
Theo (1), (2), (3), (4)
