Ngoài các loại hình nghệ thuật truyền thống như hội họa, điêu khắc, chúng ta giờ có thể thưởng thức các lĩnh vực mới hơn như sắp đặt, video, nhiếp ảnh hay như trong bài hôm nay là về nghệ thuật trình diễn. Marina Abramovic người Serbia, là một nghệ sĩ tiêu biểu với nhiều màn trình diễn nổi tiếng và đôi khi đem lại nhiều phản ứng từ dư luận. Chúng ta hãy cùng xem một vài “tác phẩm” đem lại nhiều tiếng vang của bà.
Thuật ngữ “nghệ thuật trình diễn” ("performance art") và “trình diễn” ("performance") được sử dụng rộng rãi trong những năm 70 mặc dù lịch sử của nó trong nghệ thuật thị giác bắt nguồn những năm 1910. Những nghệ sĩ tiên phong có thể kể đến Carolee Schneemann, Marina Abramovic, Ana Mendieta, Chris Burden, Hermann Nitsch, Joseph Beuys, Nam June Paik, Yves Klein và Vito Acconci. Những nghệ sĩ gần đây có Tania Bruguera, Abel Azcona, Regina José Galindo, Tehching Hsieh, Marta Minujin và Petr Pavlensky.
Marina Abramovic sinh năm 1946 và đã gắn bó với nghệ thuật trình diễn trên bốn thập kỷ. Những tác phẩm của bà khám phá nghệ thuật cơ thể, sức chịu đựng, nữ quyền, mối quan hệ giữa người trình diễn và khán giả, giới hạn của cơ thể và khả năng của trí óc.
Nghệ thuật trình diễn là gì?
Nghệ thuật trình diễn là một loại hình tác phẩm nghệ thuật được thể hiện qua một loạt hành động bởi nghệ sĩ hoặc những người tham gia. Người xem có thể xem trực tiếp hoặc qua bản quay lại. Trình diễn có thể đã được chuẩn bị và đạo diễn từ trước hoặc phát triển một cách ứng biến. Nó có thể xảy ra trong bất kỳ tình huống nào liên quan đến bốn yếu tố cơ bản: thời gian, không gian, cơ thể của người trình diễn và mối quan hệ tương tác giữa người diễn và người thưởng ngoạn. Nghệ thuật trình diễn có thể xảy ra ở bất cứ đâu, trong bất kỳ loại địa điểm hay bối cảnh, trong khoảng thời gian bất kỳ.Thuật ngữ “nghệ thuật trình diễn” ("performance art") và “trình diễn” ("performance") được sử dụng rộng rãi trong những năm 70 mặc dù lịch sử của nó trong nghệ thuật thị giác bắt nguồn những năm 1910. Những nghệ sĩ tiên phong có thể kể đến Carolee Schneemann, Marina Abramovic, Ana Mendieta, Chris Burden, Hermann Nitsch, Joseph Beuys, Nam June Paik, Yves Klein và Vito Acconci. Những nghệ sĩ gần đây có Tania Bruguera, Abel Azcona, Regina José Galindo, Tehching Hsieh, Marta Minujin và Petr Pavlensky.
Marina Abramovic sinh năm 1946 và đã gắn bó với nghệ thuật trình diễn trên bốn thập kỷ. Những tác phẩm của bà khám phá nghệ thuật cơ thể, sức chịu đựng, nữ quyền, mối quan hệ giữa người trình diễn và khán giả, giới hạn của cơ thể và khả năng của trí óc.
Rest Energy (1980), trình diễn cùng ULAY
Ulay từng là người tình lâu năm của Marina. Vào năm 1980, trong một cuộc triển lãm nghệ thuật ở Dublin, họ đã trình diễn Rest Energy trong 4 phút. Ulay giương cung chĩa thẳng vào tim Abramovic. Ulay có thể dễ dàng giết chết nữ nghệ sĩ chỉ bằng một ngón tay mà không cần bất cứ nỗ lực gì. Việc này dường như tượng trưng cho sự thống trị của nam giới và những quyền lợi họ có trong xã hội so với phụ nữ. Abramovic cầm vào tay cung và chĩa vào chính bà, gần như bà đang hỗ trợ Ulay để tự kết liễu mạng sống của mình.
Marina chia sẻ: “Chúng tôi có hai micro nhỏ đặt trên lồng ngực để có thể nghe thấy tiếng tim đập. Khi màn trình diễn tiến triển, nhịp đập của tim ngày càng dữ dội hơn và dù chỉ là 4 phút 10 giây, đối với tôi, cảm giác như thời gian kéo dài mãi mãi. Vì vậy, đó thực sự là một màn trình diễn về sự tin tưởng hoàn toàn.”
The Lovers: the Great Wall Walk (1988), trình diễn cùng ULAY
Năm 1988, sau vài năm quan hệ căng thẳng, Abramovic và Ulay quyết định thực hiện một cuộc hành trình tâm linh để kết thúc mối quan hệ của họ. Họ đi qua Vạn Lý Trường Thành của Trung Quốc, bắt đầu từ hai điểm đối diện và gặp nhau ở giữa. Abramovic mô tả: “Cuộc đi bộ đó đã trở thành một vở kịch cá nhân. Ulay bắt đầu từ sa mạc Gobi còn tôi đi từ biển Hoàng Hải. Sau khi mỗi người chúng tôi đi được 2500km, chúng tôi gặp nhau ở giữa và nói lời tạm biệt.”
Bà nói rằng cuộc đi bộ này đã hình thành trong một giấc mơ của mình và bà nghĩ đây là một kết thúc lãng mạn, thích hợp cho một mối quan hệ đầy bí ẩn, năng lượng và hấp dẫn. Bà chia sẻ: “Chúng tôi cần một hình thức kết thúc nhất định, sau khoảng cách đi bộ khổng lồ tiến về phía nhau. Nó rất con người. Nó kịch tính hơn và giống kết thúc của một bộ phim hơn… Bởi vì cuối cùng, bạn thực sự cô đơn, bất kể bạn làm gì.” Bà diễn giải lại sự kết nối của mình với thế giới vật chất và với thiên nhiên, cảm thấy rằng các kim loại trong lòng đất ảnh hưởng đến tâm trạng và trạng thái của bà. Bà cũng suy nghĩ về những huyền thoại của Trung Quốc, trong đó Vạn Lý Trường Thành được mô tả như một “con rồng của năng lượng”. Cặp đôi đã mất 8 năm để được chính phủ Trung Quốc cho phép thực hiện tác phẩm, vào thời điểm mà mối quan hệ của họ đã hoàn toàn tan vỡ.
The Artist Is Present: tháng Ba - tháng Năm (2010)
Quảng cáo
Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại MoMA ở New York đã tổ chức một buổi nghệ thuật trình diễn lớn nhất trong lịch sử của họ dành cho Abramovic. Trong suốt quãng thời gian 3 tháng, nghệ sĩ đã ngồi yên lặng tổng cộng 736 giờ và 30 phút khi các khán giả thay phiên nhau ngồi đối diện bà. Ulay đã xuất hiện bất ngờ trong đêm khai mạc của chương trình, kể từ khi chia tay ở Vạn Lý Trường Thành, họ chưa từng bao giờ gặp lại nhau (video bên dưới)
Hầu hết người tham quan ngồi với nghệ sĩ trong năm phút hoặc ít hơn, một số người ngồi đối diện với bà cả ngày. Ngày cuối cùng của triển lãm, có vị khách nôn mửa khi xếp hàng, có người bắt đầu cởi quần áo. Do phải ngồi hàng giờ liền, nhiều người suy đoán liệu Abramovic có đeo tã dành cho người lớn để loại bỏ nhu cầu đi tiểu hay không. Bà đã ngồi với tổng cộng 1545 người, trong đó bao gồm Klaus Biesenbach, James Franco, Lou Reed, Alan Rickman, Jemima Kirke, Jennifer Carpenter and Björk. Họ được yêu cầu không chạm vào hoặc nói chuyện với nghệ sĩ. Vào cuối buổi triển lãm, hàng trăm du khách đã xếp hàng bên ngoài bảo tàng qua đêm để có thể dành chỗ vào ngày hôm sau.
Bà chia sẻ khán giả có người đến xem vì tò mò, có người tức giận, có người chỉ muốn biết có gì đang diễn ra. Và có những người có nỗi đau quá lớn, khi họ ngồi trước mặt bà, buổi trình diễn không chỉ là của bà nữa mà là về chính họ, bà như tấm gương để họ nhìn về chính mình. Có vài người đã khóc. Thế giới đang chuyển động qua nhanh và chúng ta ít khi chú ý tới điều gì. Abramovic khiến mọi người chậm lại và ngồi xuống một khoảng thời gian.
