Đối với Zeng, một người phụ nữ trẻ, thói quen hàng tối là mỗi ngày bỏ 1 tiếng lướt Douyin, phiên bản TikTok ở thị trường nội địa Trung Quốc. Trong số những content creator Zeng yêu thích nhất, nổi bật hơn cả là một nữ streamer có tên “Luật sư Longfei.” Mỗi ngày, Longfei ngồi trả lời trực tiếp những thắc mắc pháp lý của 9 triệu follower. Nhiều thắc mắc đó liên quan tới quá trình thực hiện thủ tục ly hôn.
Tháng 5/2022, “Luật sư Longfei" bất ngờ dừng livestream 15 ngày liên tục. Trong một bức thư gửi tới những người theo dõi kênh, Longfei đề cập ẩn ý những cụm từ và ngôn ngữ đã khiến cô bị khóa tài khoản. Người theo dõi kênh nghi ngờ cô bị ban tài khoản Douyin vì “lan tỏa năng lượng tiêu cực,” một cụm từ đầy mơ hồ nhưng thường xuyên xuất hiện trong những thông điệp của chính quyền Trung Quốc.
Nói một cách khác, nội dung Longfei livestream không nhất quán với góc nhìn của chính phủ về việc kết hôn.
Zeng cho rằng đó là lý do nực cười: “Tôi không nghĩ cô ấy đã làm bất kỳ việc gì bất hợp lý hoặc suy đồi về mặt đạo đức, xét theo tiêu chuẩn ngày nay. Ngược lại hoàn toàn, tôi nghĩ cô ấy đang giúp đỡ rất nhiều người.”
https://www.pbs.org/independentlens/wp-content/uploads/2019/02/shenman-livestreaming-prd.jpg
Tháng 5/2022, “Luật sư Longfei" bất ngờ dừng livestream 15 ngày liên tục. Trong một bức thư gửi tới những người theo dõi kênh, Longfei đề cập ẩn ý những cụm từ và ngôn ngữ đã khiến cô bị khóa tài khoản. Người theo dõi kênh nghi ngờ cô bị ban tài khoản Douyin vì “lan tỏa năng lượng tiêu cực,” một cụm từ đầy mơ hồ nhưng thường xuyên xuất hiện trong những thông điệp của chính quyền Trung Quốc.
Nói một cách khác, nội dung Longfei livestream không nhất quán với góc nhìn của chính phủ về việc kết hôn.
Zeng cho rằng đó là lý do nực cười: “Tôi không nghĩ cô ấy đã làm bất kỳ việc gì bất hợp lý hoặc suy đồi về mặt đạo đức, xét theo tiêu chuẩn ngày nay. Ngược lại hoàn toàn, tôi nghĩ cô ấy đang giúp đỡ rất nhiều người.”
https://www.pbs.org/independentlens/wp-content/uploads/2019/02/shenman-livestreaming-prd.jpg
Livestream bùng nổ tại Trung Quốc kể từ năm 2016, và giờ đã trở thành một trong những cách giải trí phổ biến nhất, với khoảng 635 triệu người xem hàng ngày. Những streamer hot nhất ngành hoạt động trong những mảng rất đa dạng: Thương mại điện tử bán hàng online, âm nhạc, chơi game, diễn hài. Họ đều kiếm được những khoản thu nhập ấn tượng từ hàng triệu người xem nhiệt thành. Hệ quả là những streamer nổi nhất Trung Quốc có tầm ảnh hưởng không thua gì các sao hạng A Hoa ngữ.
Nhưng cùng lúc, những streamer cũng phải gò mình theo khuôn khổ mà các cơ quan quản lý thuộc chính phủ Trung Quốc đặt ra, với mục tiêu thiết lập những “quy chuẩn”, xác định những điều họ nói trên mạng “có thể chấp nhận được.” Tài liệu quy định mới mang tên “Quy tắc Ứng xử cho Streamer trực tuyến” vừa được công bố ngày 22/6 vừa rồi, được tạo ra để hướng dẫn những content creator trên mạng internet.
Bộ quy tắc ứng xử này liệt kê 31 thứ không nên xuất hiện trong những video trực tuyến, từ dễ hiểu như nội dung bạo lực, tự hoại bản thân, cho đến những thứ gây khó hiểu hơn cho các streamer, ví dụ như nội dung liên quan tới tôn giáo, hay thậm chí là… khoe của nả trên mạng xã hội. Cũng trong bộ quy tắc này, có cả những yêu cầu về ngoại hình, cách ăn mặc của streamer, hoặc có cả yêu cầu cấm dùng deepfake để đùa giỡn với chính quyền.
http://chinafilminsider.com/wp-content/uploads/2019/04/DSC04503-1.jpg
Jingyi Gu, nghiên cứu sinh đại học Illinois, người đang nghiên cứu về những streamer Trung Quốc cho rằng: “Đây là một nỗ lực để đồng hoá nhắm tới toàn bộ cộng đồng streamer ở nước này, trên mọi nền tảng trực tuyến, áp dụng cho mọi thể loại nội dung mà các streamer tạo ra. Bộ quy tắc này coi streamer trực tuyến như một nghề độc lập, giống như diễn viên vậy." Những quy tắc ứng xử mới cũng được tạo ra để thay đổi những luật lệ riêng của từng vùng, kết hợp được với cả những quy định quản lý các nền tảng trực tuyến cũng như các công ty marketing.
Rõ ràng, chính phủ Trung Quốc đang tìm cách quản lý chặt chẽ một ngành đang có sức mạnh ảnh hưởng đến người dân càng lúc càng lớn. Những năm qua, nhiều streamer nổi tiếng ngã ngựa. Người thì bị cáo buộc trốn thuế, người khác thì bị cho là lách luật kiểm duyệt. Có quy tắc ứng xử, việc quản lý của chính quyền Trung Quốc sẽ dễ hơn trước rất nhiều.
Giờ có câu nói đùa bên Trung Quốc, là ai ai rồi cũng phải đi bán hàng online. Từ luật sư, giáo viên đến người nổi tiếng đều đã trở thành streamer, kiếm tiền từ việc giới thiệu hoặc bán các sản phẩm trên các kênh livestream. Nghiên cứu sinh Gu cho biết: “Người Mỹ hay người châu Âu hoàn toàn không nghĩ việc livestream trở thành một kênh bán hàng chính thống, hoặc một kênh giải trí chính thống. Nhưng ở Trung Quốc, nó đã quá phổ biến.”
https://i.insider.com/61c14b69f186e9001927e6ba?width=1136&format=jpeg
Quảng cáo
Ng, một cựu streamer từng làm việc cho một công ty gia sư trụ sở Bắc Kinh, nói đã từng dạy hàng nghìn giờ đồng hồ bổ túc tiếng Anh trực tuyến. Có lớp cô dạy có học phí, cũng có lớp dạy miễn phí để kéo danh tiếng lên. Cô cho biết đã từng có thời điểm công ty chủ quản muốn chuyển dịch, biến những giáo viên gia sư thành những “ngôi sao,” hệt như cách các công ty quản lý talent quảng bá dàn nghệ sỹ của họ vậy.
Đương nhiên, tầm ảnh hưởng cũng có cái giá của nó. Chính phủ Trung Quốc luôn quản lý những mảng liên quan tới văn hoá đời sống một cách rất nghiêm ngặt, nhất là ngành điện ảnh và phim truyền hình. Những năm gần đây, nhiều sao nổi tiếng bậc nhất Trung Quốc bị “phong sát,” biến mất không dấu vết vì “trốn thuế” hay “sử dụng ma tuý." Tương tự, khi livestream càng lúc càng có tầm ảnh hưởng, thì theo chính quyền nước này, những buổi stream trên Douyin hay Bilibili cũng phải được coi như những bộ phim ăn khách.
Gu cho rằng: “Cách họ quản lý ngành livestream không khác gì cách họ quản lý ngành tin tức, hay bất kỳ ngành giải trí nào khác.”
https://cdn.cnn.com/cnnnext/dam/assets/211221093954-china-livestreamer-viya-1-super-169.jpg
Như đã nói, quy tắc ứng xử mới cấm những nội dung “đe doạ đoàn kết dân tộc” và cấm cả việc “cố tình tạo ra những sự kiện nóng trong cộng đồng” hay “khoe lượng lớn đồ xa xỉ, tiền bạc, trang sức và những tài sản tương tự.”
Những content creator những ngành chuyên biệt như dược, tài chính, luật và giáo dục phải có chứng chỉ tương ứng thì mới được stream. Nhưng cũng có những quy định hơi trái khoáy, ví dụ như ngoại hình streamer phải “theo khuôn khổ xu hướng thẩm mỹ và thói quen của cộng đồng.” Xu hướng thẩm mỹ ở đây thường đi theo hướng có phần thủ cựu và truyền thống.
Quảng cáo
Ng cho rằng: “Ai biết được chính xác xu hướng thẩm mỹ đại chúng? Điều đó dễ khiến streamer lo lắng: Phải mặc đồ thế nào để chiều lòng số đông?” Ở phần các khán giả, đại diện là Zeng, góc nhìn của họ cũng không khác lắm. Đối với cô, một nửa số quy định đều dựa trên cách cư xử thông thường của con người, nhưng số còn lại thì rất thiếu cụ thể.
Và câu chuyện từ việc làm thế nào để tối ưu doanh thu mỗi buổi livestream bên Trung Quốc bỗng trở thành cuộc bàn luận để tìm ra những lỗ hổng trong quy định mới, từ đó giảm nguy cơ bị “ban nick" ở mức tối thiểu, nhưng vẫn đủ kiếm sống từ cái nghề đang quá hot ở thị trường tỷ dân.
Theo MIT Technology Review
