Theo một khảo sát của YouGov vào năm 2019, có tới 45% người Mỹ tin rằng ma là có thật. Trong khi đó, một nghiên cứu khác của YouGov vào năm 2016 cũng chỉ ra rằng người Anh có niềm tin mạnh mẽ vào sự sự tồn tại của linh hồn. Điều này dẫn đến câu hỏi: Tại sao chúng ta vẫn bị cuốn hút bởi các câu chuyện về ma quỷ và những hiện tượng siêu nhiên?
Giáo sư Richard Wiseman, nhà tâm lý học nổi tiếng từ Đại học Hertfordshire đã nhận định rằng có 2 nguồn gốc chính cho niềm tin vào linh hồn:
1. Trải nghiệm cá nhân: Nhiều người báo cáo rằng họ đã trải qua những sự kiện siêu nhiên, đặc biệt sau khi mất mát người thân.
2. Ảnh hưởng từ truyền thông: Phần lớn những trải nghiệm này có thể được giải thích một cách khoa học. Chẳng hạn, hiện tượng chồng hình trong nhiếp ảnh (double exposure), đây là một lỗi kỹ thuật đã từng khá phổ biến. Tuy nhiên, giờ đây thì ít xảy ra hơn do sự tiến bộ của công nghệ máy ảnh và điện thoại thông minh.
Giáo sư Wiseman chỉ ra rằng, cả 2 yếu tố trên đều tận dụng các đặc điểm tâm lý cụ thể, một số mang tính phổ biến, trong khi một số khác là đặc thù ở mỗi cá nhân.
Ông nói: “Bản chất của con người là giàu trí tưởng tượng và luôn khao khát không ngừng. Chúng ta thường mơ về một thế giới không còn nỗi đau, nơi mà những người thân yêu của chúng ta vẫn còn đó, hạnh phúc và an nhiên. Chúng ta có xu hướng tìm kiếm sự hoàn mỹ. Tuy nhiên đôi khi, chính điều này dẫn chúng ta đến việc nhận thức và chấp nhận những điều không hề tồn tại.”
Giáo sư Richard Wiseman từ Đại học Hertfordshire cho rằng niềm tin vào linh hồn có liên quan đến khả năng sáng tạo ở con người. Một ví dụ là nghiên cứu từ Đại học British Columbia năm 2013, phát hiện ra việc những người có khuynh hướng nhân cách hóa các đối tượng vô tri (anthropomorphism) thường có xu hướng tin vào linh hồn, tâm linh hay những hiện tượng siêu nhiên.
Giáo sư Richard Wiseman, nhà tâm lý học nổi tiếng từ Đại học Hertfordshire đã nhận định rằng có 2 nguồn gốc chính cho niềm tin vào linh hồn:
1. Trải nghiệm cá nhân: Nhiều người báo cáo rằng họ đã trải qua những sự kiện siêu nhiên, đặc biệt sau khi mất mát người thân.
2. Ảnh hưởng từ truyền thông: Phần lớn những trải nghiệm này có thể được giải thích một cách khoa học. Chẳng hạn, hiện tượng chồng hình trong nhiếp ảnh (double exposure), đây là một lỗi kỹ thuật đã từng khá phổ biến. Tuy nhiên, giờ đây thì ít xảy ra hơn do sự tiến bộ của công nghệ máy ảnh và điện thoại thông minh.
Giáo sư Wiseman chỉ ra rằng, cả 2 yếu tố trên đều tận dụng các đặc điểm tâm lý cụ thể, một số mang tính phổ biến, trong khi một số khác là đặc thù ở mỗi cá nhân.
Ông nói: “Bản chất của con người là giàu trí tưởng tượng và luôn khao khát không ngừng. Chúng ta thường mơ về một thế giới không còn nỗi đau, nơi mà những người thân yêu của chúng ta vẫn còn đó, hạnh phúc và an nhiên. Chúng ta có xu hướng tìm kiếm sự hoàn mỹ. Tuy nhiên đôi khi, chính điều này dẫn chúng ta đến việc nhận thức và chấp nhận những điều không hề tồn tại.”
Giáo sư Richard Wiseman từ Đại học Hertfordshire cho rằng niềm tin vào linh hồn có liên quan đến khả năng sáng tạo ở con người. Một ví dụ là nghiên cứu từ Đại học British Columbia năm 2013, phát hiện ra việc những người có khuynh hướng nhân cách hóa các đối tượng vô tri (anthropomorphism) thường có xu hướng tin vào linh hồn, tâm linh hay những hiện tượng siêu nhiên.
Wiseman giải thích rằng những người tin vào siêu nhiên thường có một số đặc điểm tâm lý tương đồng: họ mở lòng, sáng tạo và dễ bị lôi cuốn bởi những câu chuyện hư cấu như trong phim ảnh.
Tuy nhiên, khả năng sáng tạo tự nhiên này cũng có thể vô tình bị “khai thác”. Trong những năm 1990, nghiên cứu của Tiến sĩ tâm lý học James Houran chỉ ra rằng con người có xu hướng tin vào siêu nhiên nhiều hơn khi họ đã được "bồi đắp tâm lý” (primed) từ trước. Thuật ngữ “bồi đắp tâm lý” ám chỉ việc một kích thích ban đầu có thể ảnh hưởng đến cách mà chúng ta phản ứng với các kích thích xảy ra sau đó. Tương tự như cách mà ta chỉ thêm chút gia vị là đã có thể làm thay đổi hương vị của món ăn.
Sức mạnh của niềm tin và mặt trái của nó
Wiseman mô tả một thí nghiệm của mình: “Tôi đã dẫn 2 nhóm người đi tham quan một rạp hát bị bỏ hoang. Tôi nói với nhóm thứ nhất đây là tour tham quan kiến trúc và họ không gặp phải bất kỳ điều bất thường nào. Tuy nhiên, nhóm thứ hai được nói rằng nơi này có ma, và kết quả là, một số thành viên của nhóm 2 đã bắt đầu cảm nhận những sự việc kỳ lạ. Sự mập mờ và các gợi ý đáng sợ có thể ảnh hưởng đến cách chúng ta xử lý và diễn giải các trải nghiệm của mình. Đây là một chiêu trò mà các nhà ảo thuật và nhà ngoại cảm thường xuyên sử dụng.”
Niềm tin mạnh mẽ của con người có thể làm phong phú thêm và định hình lại hiện thực, khiến chúng ta đôi khi bị cuốn hút bởi những điều không rõ ràng như ma quỷ, hoặc những ý tưởng u ám như các thuyết âm mưu. Dù vậy, Wiseman lại nhìn nhận những khía cạnh theo hướng tích cực hơn.
Ông Wiseman bày tỏ: "Khi ta xem xét những thành tựu khoa học lớn lao, như việc con người chinh phục Mặt Trăng hay việc phát triển vắc xin COVID-19 chỉ trong vài tháng, ta nhận ra rằng để làm được những điều phi thường đó, ta cần có niềm tin vào khả năng thực hiện được những điều tưởng chừng như không thể. Tôi tin rằng khả năng tin tưởng vào điều gì đó, dù cho bằng chứng có thể chưa đầy đủ vẫn là chìa khóa để chúng ta đạt được những thành tựu vĩ đại. Dù cho đôi lúc, niềm tin vào những điều như ma quỷ có thể đánh lạc hướng chúng ta. Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng cả 2 mặt của vấn đề đều tồn tại cùng nhau. Đó là cái giá phải trả để chúng ta có thể vươn tới những điều tuyệt vời."
Theo Science Focus
Đối với mình, khoa học là lĩnh vực của sự kiểm chứng và hiểu biết, trong khi đó niềm tin lại như một tín ngưỡng thiêng liêng tồn tại trong mỗi chúng ta 😊
