Sẽ thế nào nếu như chúng ta có thể coi Trái đất giống như một cỗ máy tính, một hệ thống với những bộ dữ liệu khổng lồ mà chúng ta có thể theo dõi, phân tích, và thậm chí còn có thể dự báo để đưa ra cho con người những lời khuyên và giải pháp hiệu quả trong việc ứng phó với biến đổi khí hậu? Đó chính là ý tưởng mà dự án về môi trường mới nhất do Microsoft đang triển khai, gọi là “Planetary Computer”. Tập đoàn công nghệ khổng lồ của Mỹ đang có tầm nhìn biến mọi sự kiện và thay đổi ở mọi nơi trên trái đất giống như những dữ liệu thông tin: Những trận cháy rừng ở California, hạn hán ở Uganda,… tất cả những dữ liệu đó đều được tổng hợp và phân tích thông qua một nền tảng AI duy nhất. Đối với Microsoft, nếu thành công trong việc tạo ra nền tảng phân tích và dự báo này, cách con người tương tác với Mẹ Thiên Nhiên có thể sẽ thay đổi hoàn toàn.
Lucas Joppa, giám đốc môi trường đầu tiên của Microsoft phân tích ý tưởng của dự án này trong một bản podcast của Engadget khi được phỏng vấn: “Đó là một nền tảng với mục tiêu tăng cường khả năng theo dõi, lên kế hoạch và trên hết là ứng phó với những tác động và thay đổi của hệ sinh thái trên trái đất, qua đó giải đáp được những câu hỏi như ‘Rừng trên trái đất đang ở đâu, những khu ngập mặn đang ở đâu, chúng đang thay đổi nhanh cỡ nào?’ Để rồi từ đó, chúng ta sẽ giải đáp tiếp được những câu hỏi như những hệ sinh thái ấy đang làm lợi hay ảnh hưởng ra sao tới con người?”
Toàn bộ dự án Planetary Computer của Microsoft chính là một dự án khai thác và ứng dụng “big data” rõ rệt nhất. Microsoft đang tham vọng xây dựng một trong những cơ sở dữ liệu thời gian thực lớn nhất để theo dõi những biến đổi của hành tinh xanh. Trước khi điện toán đám mây lên ngôi như ngày hôm nay, những dự án như vậy gần như bất khả thi. Nhưng giờ máy chủ đám mây đang trở thành nguồn thu rất lớn cho nhiều tập đoàn công nghệ thế giới như chính Microsoft hay Amazon. Ở thời điểm này, Planetary Computer giống như một ý tưởng thay vì sản phẩm hiện hữu, nhưng tầm nhìn ấy cho chúng ta thấy được tương lai của điện toán đám mây những thập kỷ tiếp theo đây trông sẽ ra sao.
Lucas Joppa viết trong một bài đăng trên tờ Scientific American vào tháng 9 năm ngoái như thế này: “Đừng nghĩ đến máy tính như một cỗ máy bên trong căn phòng kín, mà hãy nghĩ về quy mô của trái đất khi coi cách hành tinh hoạt động như một cỗ máy tính khổng lồ. Qua đó, con người sẽ có thể theo dõi mọi khía cạnh của thiên nhiên và giải pháp đối với môi trường theo thời gian thực. Hiện giờ chúng ta không đủ dữ liệu, sức mạnh xử lý phần cứng và khả năng xử lý quy mô lớn để làm điều đó. Chỉ đến khi chúng ta có đủ lượng dữ liệu về những biến đổi diễn ra trên toàn thế giới, đồng hành với khả năng xử lý và phân tích lượng dữ liệu khủng khiếp đó, thì con người mới có thể trả lời được câu hỏi phức tạp nhất từng được đưa ra: Làm thế nào để loài người sử dụng tài nguyên môi trường hợp lý và bền vững để đảm bảo tương lai vừa thịnh vượng vừa ổn định về mặt khí hậu?
Lucas Joppa, giám đốc môi trường đầu tiên của Microsoft phân tích ý tưởng của dự án này trong một bản podcast của Engadget khi được phỏng vấn: “Đó là một nền tảng với mục tiêu tăng cường khả năng theo dõi, lên kế hoạch và trên hết là ứng phó với những tác động và thay đổi của hệ sinh thái trên trái đất, qua đó giải đáp được những câu hỏi như ‘Rừng trên trái đất đang ở đâu, những khu ngập mặn đang ở đâu, chúng đang thay đổi nhanh cỡ nào?’ Để rồi từ đó, chúng ta sẽ giải đáp tiếp được những câu hỏi như những hệ sinh thái ấy đang làm lợi hay ảnh hưởng ra sao tới con người?”
Toàn bộ dự án Planetary Computer của Microsoft chính là một dự án khai thác và ứng dụng “big data” rõ rệt nhất. Microsoft đang tham vọng xây dựng một trong những cơ sở dữ liệu thời gian thực lớn nhất để theo dõi những biến đổi của hành tinh xanh. Trước khi điện toán đám mây lên ngôi như ngày hôm nay, những dự án như vậy gần như bất khả thi. Nhưng giờ máy chủ đám mây đang trở thành nguồn thu rất lớn cho nhiều tập đoàn công nghệ thế giới như chính Microsoft hay Amazon. Ở thời điểm này, Planetary Computer giống như một ý tưởng thay vì sản phẩm hiện hữu, nhưng tầm nhìn ấy cho chúng ta thấy được tương lai của điện toán đám mây những thập kỷ tiếp theo đây trông sẽ ra sao.
Lucas Joppa viết trong một bài đăng trên tờ Scientific American vào tháng 9 năm ngoái như thế này: “Đừng nghĩ đến máy tính như một cỗ máy bên trong căn phòng kín, mà hãy nghĩ về quy mô của trái đất khi coi cách hành tinh hoạt động như một cỗ máy tính khổng lồ. Qua đó, con người sẽ có thể theo dõi mọi khía cạnh của thiên nhiên và giải pháp đối với môi trường theo thời gian thực. Hiện giờ chúng ta không đủ dữ liệu, sức mạnh xử lý phần cứng và khả năng xử lý quy mô lớn để làm điều đó. Chỉ đến khi chúng ta có đủ lượng dữ liệu về những biến đổi diễn ra trên toàn thế giới, đồng hành với khả năng xử lý và phân tích lượng dữ liệu khủng khiếp đó, thì con người mới có thể trả lời được câu hỏi phức tạp nhất từng được đưa ra: Làm thế nào để loài người sử dụng tài nguyên môi trường hợp lý và bền vững để đảm bảo tương lai vừa thịnh vượng vừa ổn định về mặt khí hậu?
Lucas Joppa, giám đốc môi trường của Microsoft
Nhìn ngược về lịch sử, ngay khi chúng ta có thể bay lượn, có thể lắp camera vào máy bay và khinh khí cầu để chụp ảnh mặt đất từ trên cao, con người đã có tham vọng hiểu rõ Mẹ Thiên Nhiên. Dự án Planetary Computer muốn biến ý tưởng trở thành hiện thực, tạo ra một phương pháp phân tích, hiển thị và dự báo hiệu quả tất cả những gi đang diễn ra trên thế giới, thông qua những hình ảnh chụp từ vệ tinh, dữ liệu từ cảm biến khí hậu và thậm chí cả robot ở dưới mặt đất nữa.
Năm 2018, Microsoft bắt đầu xây dựng một trí thông minh nhân tạo cho dự án Earth Initiative để giúp các tổ chức môi trường hoạt động hiệu quả hơn. Theo Joppa, Earth Initiative hiện tại đang cung cấp dữ liệu cho hơn 500 tổ chức tại 80 quốc gia trên thế giới, và nhiều cơ quan trong số đó “đã làm đực những điều thần kỳ.”
“Nhưng khi nhìn lại, một điều rất rõ ràng là chúng tôi đã không cho phép bất kỳ tổ chức nào trong số đó được củng cố dữ liệu, cung cấ thêm thông tin để chính họ hợp tác và làm việc cùng nhau. Khi ấy chỉ có 1 tổ chức cung cấp dữ liệu, một tổ chức khác tạo ra giải pháp xử lý bằng thuật toán machine learning, rồi ghép hai mảng đó với nhau tạo ra một dịch vụ cho những người khác dùng. Suy cho cùng chúng cũng không khác gì những gói dữ liệu đơn lẻ không thể sử dụng kết hợp cùng nhau được.”
Từ đó, ý tưởng tạo ra một hệ thống chung được hình thành. Để đạt được điều đó, con người sẽ mất nhiều thời gian. Joppa coi Planetary Computer là thứ có thể được đáp ứng bởi những công nghệ thu thập dữ liệu hiện giờ, nhưng vẫn rất cần những công nghệ mới mà con người chưa khám phá ra. Lấy ví dụ Project Premonition của Microsoft Research có thể theo dõi biến chuyển của những mầm bệnh thông qua những robot có thể bắt được muỗi hay những côn trùng truyền bệnh, cùng lúc vẫn có thể quan sát môi trường và tìm ra những thay đổi về mặt sinh hoá trong môi trường sống. Cùng với đó là xu hướng chuyển dịch sang “máy tính lượng tử” cũng sẽ cho phép con người sử dụng lượng dữ liệu khổng lồ thu thập từ trái đất hiệu quả hơn.
Joppa đặt ra câu hỏi như thế này: “Khi nghĩ về nhiệm vụ của loài người trong toàn bộ hệ sinh thái trái đất, chúng ta muốn đạt được điều gì khi kiểm soát được tất cả nguồn tài nguyên thiên nhiên? Và bên cạnh đó, làm thế nào để chúng ta khai thác tài nguyên để cùng lúc tạo ra lợi ích cho nhân loại, vừa giảm đến tối đa tác động tiêu cực do con người gây ra? Hiểu một cách khác, chúng ta cần một thí nghiệm tối ưu khổng lồ, quy mô toàn thế giới.”
Ở thời điểm hiện tại, vẫn còn rất nhiều vấn đề lớn đối với một dự án thu thập big data quy mô như những gì Microsoft ấp ủ tham vọng. Đáng quan ngại nhất có lẽ chính là những cơ quan chính phủ sẽ làm gì khi tồn tại những dự án tư nhân như Planetary Computer. NSA của Mỹ có cả hệ thống theo dõi tên là PRISM để ứng phó với nguy cơ khủng bố. Ý tưởng NSA có được trong tay một công cụ theo dõi nhất cử nhất động những gì diễn ra toàn cầu, trong mắt nhiều nhà phân tích, chỉ có thể mô tả bằng ba từ “đáng lo ngại”. Thêm nữa, con người sẽ quyết định ra sao nếu AI đưa ra "lời khuyên" đi ngược lại những gì con người đang lo lắng, ví dụ như giữ lại điện hạt nhân vì nó gần như không thải ra khí nhà kính, nhưng đổi lại chất thải phóng xạ nguy hiểm hơn nhiều cho con người?
Quảng cáo
Joppa cho rằng: “Tôi đã xác định tinh thần, rằng để đạt được mục tiêu đã đặt ra, chúng ta đều phải chấp nhận thực tế là sẽ luôn có những mặt trái khi sử dụng những công cụ như thế này. Nhưng hãy cố gắng đặt khả năng sáng tạo vô bờ bến của loài người để xác định được chúng ta muốn đạt điều gì, và chúng ta sẽ trở thành thứ gì khi đạt được điều đó. Và hãy nghĩ đơn giản thôi, hãy đặt những hệ thống máy tính trong cả dự án lớn này đóng vai trò cố vấn đưa ra những lời khuyên để con người tiến vào tương lai theo cách ổn thoả nhất.”
