Iron Dome (Vòm Sắt) là một hệ thống phòng không của Israel, được phát triển từ năm 2005 bởi công ty Quốc phòng Tiên tiến Rafael và công ty Công nghiệp Hàng không Vũ trụ Israel (IAI). Hệ thống này được thiết kế để đánh chặn và tiêu diệt tên lửa tầm ngắn cũng như đạn pháo bắn ở khoảng cách từ 4-70 km và có thể rơi xuống các khu vực đông dân cư.
Iron Dome được triển khai lần đầu vào tháng 3/2011 gần thành phố Beersheba. Hệ thống này lần đầu tiên đánh chặn thành công một tên lửa vào ngày 7/4/2011. Tính tới tháng 3/2012, Iron Dome đã bắn hạ 90% số tên lửa mà lẽ ra sẽ rơi xuống các khu vực đông dân cư. Cuối năm 2012, Israel hy vọng tăng phạm vi đánh chặn của Iron Dome, từ tối đa 70 km lên 250 km và làm cho nó linh hoạt hơn để có thể đánh chặn tên lửa đến từ hai hướng cùng một lúc.
Tính riêng từ tháng 10/2023, hệ thống phòng thủ tên lửa Iron Dome đã chặn được hàng nghìn quả rocket và tên lửa. Trong hơn một thập kỷ, hệ thống trị giá hàng tỷ đô la này rất quan trọng trong việc bảo vệ các thành phố của Israel và ngăn chặn nhiều thương vong. Đa số tên lửa đều bị Iron Dome đánh chặn và chỉ có số ít vượt qua được nó.
Iron Dome được triển khai lần đầu vào tháng 3/2011 gần thành phố Beersheba. Hệ thống này lần đầu tiên đánh chặn thành công một tên lửa vào ngày 7/4/2011. Tính tới tháng 3/2012, Iron Dome đã bắn hạ 90% số tên lửa mà lẽ ra sẽ rơi xuống các khu vực đông dân cư. Cuối năm 2012, Israel hy vọng tăng phạm vi đánh chặn của Iron Dome, từ tối đa 70 km lên 250 km và làm cho nó linh hoạt hơn để có thể đánh chặn tên lửa đến từ hai hướng cùng một lúc.
Tính riêng từ tháng 10/2023, hệ thống phòng thủ tên lửa Iron Dome đã chặn được hàng nghìn quả rocket và tên lửa. Trong hơn một thập kỷ, hệ thống trị giá hàng tỷ đô la này rất quan trọng trong việc bảo vệ các thành phố của Israel và ngăn chặn nhiều thương vong. Đa số tên lửa đều bị Iron Dome đánh chặn và chỉ có số ít vượt qua được nó.
Cấu tạo và cách hoạt động của Iron Dome
Hệ thống phòng không phù hợp với nhiều điều kiện thời tiết này được thiết kế để tiêu diệt các loại đạn dược tầm ngắn như rocket, tên lửa và đạn pháo. Nó hoạt động thông qua sự kết hợp của radar để phát hiện các mối đe dọa đang bay tới, hệ thống liên lạc để chuyển tiếp dữ liệu dẫn đường và các khẩu đội phóng tên lửa đánh chặn mang theo đầu đạn ở cự ly gần.
Các khẩu đội có thể vô hiệu hóa những mối đe dọa được phóng từ khoảng cách lên tới 70 km. Dựa vào hệ thống radar và phân tích, Iron Dome xác định liệu tên lửa đang bay tới có phải là mối đe dọa hay không và chỉ bắn tên lửa đánh chặn nếu có mối nguy hiểm đối với khu vực đông dân cư hoặc cơ sở hạ tầng quan trọng, đồng thời sẽ bỏ qua các loại đạn pháo được dự đoán sẽ rơi xuống các khu vực hoang vắng. Israel có ít nhất 10 khẩu đội được đặt trên khắp đất nước để bảo vệ dân thường và cơ sở hạ tầng quan trọng, mỗi khẩu đội có thể bảo vệ diện tích đất liền lên tới gần 155 km vuông.
Cách hoạt động của Iron Dome.
Hệ thống này được thiết kế để chống lại tên lửa tầm ngắn và đạn pháo cỡ 155 mm với tầm bắn lên tới 70 km. Theo nhà sản xuất, Iron Dome sẽ hoạt động cả ngày lẫn đêm, kể cả trong điều kiện thời tiết bất lợi và có thể ứng phó đồng thời với nhiều mối đe dọa. Iron Dome có ba thành phần trung tâm như sau:
- Radar Phát hiện & Theo dõi: hệ thống radar được chế tạo bởi công ty quốc phòng Elta - công ty con của IAI, và IDF.
Radar Elta EL/M-2084.
- Bộ phận Quản lý Tác chiến & Kiểm soát Vũ khí (BMC): Là trung tâm điều khiển được chế tạo cho Rafael bởi công ty phần mềm Israel mPrest Systems.
Trung tâm điều khiển BMC.
Quảng cáo
- Đơn vị khai hỏa tên lửa: Là đơn vị phóng tên lửa đánh chặn Tamir, được trang bị cảm biến quang điện và một số cánh lái để đạt khả năng cơ động cao. tên lửa được chế tạo bởi Rafael. Một khẩu đội Iron Dome điển hình có 3–4 bệ phóng, với 20 tên lửa/bệ phóng.
Đơn vị khai hỏa của Iron Dome có thể nằm cố định (trái) hoặc được chở bằng xe tải (phải).
Radar của hệ thống được gọi là EL/M-2084. Nó phát hiện quá trình phóng tên lửa và theo dõi quỹ đạo của nó. Bộ phận BMC tính toán điểm tác động theo dữ liệu được báo cáo và sử dụng thông tin này để xác định xem mục tiêu có phải là mối đe dọa đối với khu vực được chỉ định hay không. Chỉ khi mối đe dọa đó được xác định, thì tên lửa đánh chặn mới được phóng đi để tiêu diệt tên lửa đang lao tới.
Theo Rafael, hiệu quả của Iron Dome đã được cải thiện đều đặn kể từ lần đầu tiên nó tiêu diệt thành công một tên lửa vào tháng 4/2011, đạt tỷ lệ thành công khoảng hơn 90%, dù có một vài nghi vấn về con số trên. Đặc biệt trong cuộc tấn công tên lửa và UAV ngày 13/4/2024, tỷ lệ này lên đến 99%.
Tên lửa Tamir.
Quảng cáo
Tổng chi phí phát triển, sản xuất, triển khai và bảo trì hệ thống chưa được công bố nhưng có thể lên tới vài tỷ USD. Theo một phân tích, chi phí sản xuất một khẩu đội hoàn chỉnh ước tính khoảng 100 triệu USD, trong khi mỗi tên lửa đánh chặn có giá lên tới khoảng 50.000-100.000 USD. Kể từ năm 1946, Mỹ đã phân bổ gần 10 tỷ USD cho các hệ thống phòng thủ tên lửa của Israel, trong đó có gần 3 tỷ USD cho Iron Dome.
Các lớp phòng thủ cao hơn
Iron Dome chỉ là lớp dưới trong mạng lưới phòng thủ tên lửa của Israel vì nước này cũng có các hệ thống cho các loại đạn từ tầm thấp đến tầm trung, ở tầng khí quyển cao và ngoài khí quyển. Chẳng hạn ở tầng cao hơn có David's Sling, lớp giữa của mạng lưới phòng không, được thiết kế để đánh chặn tên lửa đạn đạo và hành trình cũng như tên lửa từ tầm trung đến tầm xa, đã hoạt động từ năm 2017. Được phát triển bởi Rafael và công ty quốc phòng Mỹ Raytheon, David's Sling được thiết kế để chống lại rocket và tên lửa bắn ở khoảng cách từ 40 đến 300 km.
Cao nhất là các hệ thống Arrow 2 và 3 được thiết kế để đánh chặn tên lửa bay bên ngoài bầu khí quyển và tạo thành mạng lưới phòng không cấp cao nhất của Israel. Hoàn thành năm 2017, Arrow 3 lần đầu tiên được thử nghiệm trong tác chiến vào năm 2023, đánh chặn một tên lửa bắn về phía thành phố Eilat. Được đồng tài trợ và phát triển với Hoa Kỳ, nó không dùng chất nổ như Arrow 2 mà chỉ dựa vào thiệt hại do chính vụ đánh chặn tạo ra.
Những nước quan tâm đến hệ thống Iron Dome
Năm ngoái, Ukraine đã yêu cầu Israel cung cấp hệ thống Iron Dome và các thiết bị phòng không khác để chống lại tên lửa đạn đạo và UAV, tuy nhiên việc này không thành. Một số nước cũng bày tỏ sự quan tâm đến việc mua hệ thống Iron Dome trong những năm gần đây, bao gồm Đức, Romania và Ấn Độ. Còn Mỹ đã mua ít nhất hai khẩu đội.
Iron Dome thể hiện một tiến bộ công nghệ đáng kể, hoạt động được trong nhiều điều kiện thời tiết và ứng phó đồng thời với nhiều mối đe dọa. Việc triển khai nó đã tăng cường đáng kể cho an ninh của Israel, vô hiệu hóa hiệu quả mối đe dọa bằng tên lửa từ các khu vực lân cận. Với những cải tiến liên tục và hiệu quả đánh chặn cao, Iron Dome sẽ tiếp tục là một thành phần quan trọng trong chiến lược phòng thủ của Israel và là hình mẫu cho các hệ thống phòng thủ tên lửa trên toàn cầu.
Theo [1], [2].
