Lốp xe bơm hơi đã ra đời như thế nào?

John Boyd Dunlop đã được trao bằng sáng chế cho lốp khí nén vào năm 1888. Ngày nay thì lốp khí nén là ý tưởng đã trở thành một ngành kinh doanh trị giá hàng tỷ đô la. Nhưng ở thời điểm đó Dunlop chỉ là một người cha đang cố gắng giúp đỡ con mình.

Vào khoảng năm 1887, vào một ngày mưa, câu chuyện về chiếc lốp xe hiện đại bắt đầu với cậu bé Johnny trên chiếc xe ba bánh. Cậu bé chín tuổi một lần nữa lại vượt qua các bạn học lớn hơn của mình trong một cuộc thi đua xe đạp. Nhưng trên chiếc xe ba bánh chậm chạp và vụng về, cậu đã không thể phát huy được hết tiềm năng của mình. Những chiếc vành bánh xe kim loại của Johnny kêu lạch cạch trên những con đường lát đá cuội ở Belfast vì những dải cao su chắc chắn mà cậu cột quanh ba bánh xe của mình quá mỏng. Dẫu vậy các dải cao su như vậy chính là ý niệm tiền thân của lốp khí nén.

Câu chuyện đằng sau chiếc lốp xe bơm hơi

Johnny, một cậu bé chín tuổi điển hình, buồn bã bước đến chỗ cha mình sau lần bị xấu hổ mới đây để phàn nàn về điều đó. Johnny đang tự hỏi liệu có cách nào giúp việc lái xe suôn sẻ hơn trên chiếc xe ba bánh ọp ẹp của mình không. Nếu như ông bố John chỉ cần vặn lỏng một cái ốc vít ở chỗ này và tháo một cái chỗ kia thì có lẽ chiếc xe đạp sẽ chạy nhanh hơn và Johnny có thể cho các bạn cùng trường thấy. Nhưng vấn đề không nằm ở ốc vít mà là ở những chiếc bánh xe, chúng vẫn chưa bước sang giai đoạn hoàn mỹ của mình, dù rằng người ta đã hình dung ra điều này từ giữa thế kỷ 19.


Bố của Johnny là một bác sĩ thú y ở Belfast, Bắc Ireland. Cho đến lúc này, thậm chí ông còn chưa bao giờ ngồi trên xe đạp, nhưng điều đó sắp thay đổi. Kể từ ngày hôm đó, bố của Johnny bắt đầu thử nghiệm lốp cao su khí nén, loại lốp này đã làm nên tên tuổi của ông trên toàn cầu và cách mạng hóa ngành công nghiệp xe đạp với “lốp xe Dunlop”. Sau này không chỉ xe đạp mà mọi loại phương tiện có bánh xe đều dùng lốp khí nén.

Chiếc xe đạp đầu tiên sử dụng lốp bơm hơi của con trai John Dunlop, năm 1888.

Năm 1888, John Boyd Dunlop (1840-1921) được cấp bằng sáng chế cho loại lốp khí nén mà ông đã phát minh ra. Tài liệu chính thức số 10,607 khẳng định rằng phát kiến của Dunlop sẽ giúp tạo điều kiện thuận lợi cho việc di chuyển của các phương tiện có bánh xe, đặc biệt là những phương tiện thuộc hạng nhẹ như xe đạp, xe cứu thương và các loại ghế trong bệnh viện. Chỉ trong vài thập niên ngắn ngủi, hàng triệu phương tiện sẽ sử dụng lốp của ông. Nhưng trước hết Dunlop phải sửa chiếc xe ba bánh cho con mình.
Theo ghi chép của John Dunlop, thì nhà phát minh này đã suy ngẫm về khái niệm bánh xe chứa đầy không khí trong ít nhất 20 năm trước khi nó thực sự được tạo ra. Trong khi Dunlop tiến hành các thí nghiệm trong khoảng thời gian này, thì không một ghi chép nào về các thí nghiệm đó còn tồn tại.
Nhưng có một điều được biết chắc là Dunlop đã sử dụng rộng rãi cao su tại phòng khám thú y của mình và thậm chí ông còn chế tạo một số dụng cụ của riêng mình từ loại vật liệu này. Dunlop lập luận rằng phải có giải pháp cho bánh xe bằng gỗ cũng như bằng kim loại, và ông vội vàng bắt đầu dán một cái ống vào một tấm cao su mỏng. Ông dùng những mảnh vải lanh tốt nhất để bọc cái ống. Người ta nói rằng Dunlop đã bơm căng lốp xe của mình bằng cách lấy một núm ti cũ cho em bé làm van chặn không khí.

Một công việc không mấy dễ chịu với Dunlop

Chiếc lốp bơm hơi Dunlop đầu tiên được sản xuất cho xe đạp đang trưng bày Bảo tàng Quốc gia Scotland, thủ phủ Edinburgh.

Dunlop đã thực hiện một số điều chỉnh cho thiết kế của chiếc bánh sau thứ hai bằng cách sử dụng cùng một bản thiết kế. Tuy nhiên, lốp trước vẫn có một lớp cao su cứng bên trên, có lẽ vì nhà sáng chế này không thấy nó có tác dụng gì nhiều. Trên một xe đạp ba bánh, chúng ta nhận thấy trọng tâm dồn chủ yếu vào hai bánh sau, nên việc cải tiến chúng sẽ quan trọng hơn là bánh trước – chỉ cần một lớp cao su là đủ. Ông viết trong nhật ký của mình, “Tôi cảm thấy không cần thiết phải gắn lốp khí nén vào bánh trước, vì bất luận thế nào thì việc chế tạo bánh xe cũng là một công việc khá khó chịu đối với tôi và đáng lý ra tôi muốn giữ kín thí nghiệm này.”
Mục tiêu của Dunlop đã thành công sau lần lái thử đầu tiên của Johnny vào ngày 28 tháng 2 năm 1888, và chiến thắng đầu tiên của cậu bé trước các bạn cùng trường. Một chến thắng không hề đơn giản như vẻ bề ngoài, vì đằng sau đó là một cuộc cách tân vô cùng to lớn. Robert William Edlin, một thợ sửa xe đạp đến từ Belfast, coi lốp xe không khác gì tương lai của công ty mình và mau chóng nhập hội cùng Dunlop.

John Dunlop đang lái chiếc xe đạp có lốp khí nén của mình. Lúc này chưa có một lớp vỏ có rãnh hoặc gai bọc bên ngoài để bảo vệ.

Hầu như ngày nào nhà sản xuất xe đạp Edlin cũng đạp xe rộn rịp trên đường phố Belfast. Dunlop kể trong hồi ký của mình rằng trong một lần lái thử của Edlin, cảnh sát đã chặn anh ta lại vì đi quá nhanh. Edlin và con trai của Dunlop đã lái nguyên mẫu lốp khí nén đầu tiên trong thực tế này đi được 60 dặm. Một quãng đường mà bánh xe bằng kim loại ắt phải rất khó khăn để đi được. Sau đó, Dunlop làm theo gợi ý của Edlin và nộp đơn xin cấp bằng sáng chế cho phát minh của mình. Kết quả là bằng sáng chế số 10,607 đã được cấp cho việc phát minh ra loại lốp khí nén mới này.
Trước khi phát minh ra lốp khí nén, thì những chiếc lốp cao su đầu tiên là những mẩu cao su đặc mà không có không khí bên trong. R. W. Thomson, một kỹ sư người Scotland, đã nhận bằng sáng chế vào năm 1845 cho chiếc lốp khí nén đầu tiên trong lịch sử, và Dunlop đã phát triển nó hơn nữa năm 1888.

Lốp khí nén thực chất đã được phát minh từ trước

Cho nên bằng sáng chế số 10,607 đáng lẽ không nên được cấp ngay từ đầu vì Thomson trước đó đã nộp đơn xin cấp bằng sáng chế cho lốp bơm hơi 40 năm trước Dunlop. Tuy nhiên, vì lúc đó sản phẩm của Thomson không có nhu cầu nên ý tưởng của ông nhanh chóng bị lãng quên, ngay cả nhà chức trách cũng không màng tới.



Lốp khí nén đầu tiên được phát minh bởi Robert William Thomson, bánh xe không khí của ông được thể hiện trong bản vẽ bằng sáng chế do Cơ quan Nhãn hiệu và Bằng sáng chế Hoa Kỳ công bố.

Dường như không ai nhận ra sự sai lầm này trong một thời gian, và đó có lẽ là vì lốp xe bơm hơi của Dunlop cũng không được chú ý nhiều trong giai đoạn đầu. Những người đi xe đạp là vui mừng nhất với “thủ thuật không khí” này và một ấn phẩm chuyên nghiệp về xe đạp đã hỏi đùa rằng: “Này những người đi xe đạp của Ireland, Khí nén - có liên quan gì đó đến không khí, phải không?”
Sự đổi mới của Dunlop đến vào một thời điểm hoàn hảo; với việc Carl Benz tạo ra chiếc ô tô đầu tiên gần đây, ngành vận tải đã sẵn sàng cho sự thay đổi căn bản và Dunlop biết chính xác phải làm gì để “làm trơn tru” mọi việc.

"Con quỷ bên trong cỗ máy"

Điều mà John Dunlop cần là một nhân vật của công chúng trong ngành quảng cáo, người sẽ giúp truyền bá ý tưởng của ông. Với vai trò là lãnh đạo Câu lạc bộ Đua xe đạp Belfast Cruisers, William Hume (1862-1941) không hẳn là một lựa chọn đáng chú ý để đại diện cho Dunlop. Bởi vì Hume chưa bao giờ đạt được điều gì đáng chú ý trong đời mình vì đạp xe không giỏi.


Nhưng Hume đã cố gắng dựa vào lợi thế quyết định của lốp xe Dunlop mặc dù anh ta thiếu kỹ năng lái xe, một lợi thế mà ngay cả Johnny – người đạp xe cừ khôi - cũng phải đánh giá cao trong các cuộc đua của chính cậu với các bạn cùng trường. Khi so sánh với các loại lốp bằng thép và cao su cứng tương ứng, thì lốp khí nén rõ ràng là kẻ chiến thắng, đem lại tốc độ tốt hơn.

Vào ngày 18 tháng 5 năm 1889, Hume đã giành chiến thắng trong cuộc đua đầu tiên được tổ chức trên lốp Dunlop mới ở Belfast. Mọi người vẫn bàn tán sau lưng Hume trước khi cuộc đua bắt đầu, tự hỏi chiếc xe đạp khác thường của anh ấy sẽ hoạt động như thế nào. Trong vòng đua cuối cùng, Dunlop tình cờ nghe được một khán giả kêu lên: "Có một con quỷ trong cái máy đó!" Tiếng thốt lên này chính là một lời công nhận của đại chúng.
Tình huống này rất đặc biệt, giả sử nếu bây giờ có một cuộc đua tương tự như vậy, với một người đạp chiếc xe có lốp bơm hơi, còn những người đua khác dùng xe có bánh kim loại thì tất nhiên người đạp xe bằng lốp hơi sẽ bị coi là gian lận vì ai cũng rõ hiệu suất của nó vượt trội so với bánh xe kim loại, hay bằng gỗ. Nhưng vào thời điểm đó lại là chuyện hoàn toàn khác, vì chẳng ai biết bánh cao su bơm hơi là tốt hơn cả, họ chỉ tự hỏi liệu nó có khá khẩm gì hơn chăng nên Hume không bị xem là gian lận. Cùng lắm thì chỉ là một lợi thế.

Thành công luôn đi kèm nhiều vấn đề

Mọi thứ khác Hume đã hoàn thành và Dunlop cũng vậy. Trong mùa giải đó, Hume gần như quét sạch bảng xếp hạng, thể hiện qua 9 lần về đích ở vị trí đầu tiên trong 11 ngày tại một giải đấu ở Liverpool. Các nhà đầu tư bắt đầu đổ tiền gần như ngay lập tức sau khi dự án thành công. Chính thời điểm này, những cuộc thảo luận đầu tiên về mô hình kinh doanh, và những khó khăn mà Dunlop gặp phải, đã diễn ra.



Quảng cáo lốp xe Dunlop bằng tiếng Đức khoảng năm 1925.

Sau khi nghe về thành công phi thường của Dunlop, doanh nhân người Ireland Harvey du Cros (1846-1918) đề nghị thành lập một công ty cùng với hai doanh nhân khác. Tuy nhiên, Dunlop thực sự có ý định giải nghệ; sức khỏe của người đàn ông gần 50 tuổi không được tốt cho lắm. Trong giai đoạn đầu thành lập công ty, Dunlop nhớ lại: “Tôi thực sự không cần tiền. Nhưng tôi đoán họ đã nói chuyện với anh Edlin và lấy ý kiến của anh ấy về giá trị phát minh của tôi. Chắc hẳn anh ta đã định giá nó bằng một số tiền khá lớn.”

Phát minh của Dunlop chưa bao giờ giúp ông được giàu có

Cuối cùng, Công ty TNHH Lốp Khí nén Dunlop đã chính thức được thành lập trên đường Westland Row của Dublin vào ngày 18 tháng 11 năm 1889. Dunlop, nhà sáng lập công ty bất đắc dĩ và trùng tên chỉ quan tâm đến việc công ty của ông sẽ không phải chuyển địa điểm khỏi Ireland. Bằng cách đó, ông có thể đích thân giám sát quá trình sản xuất lốp xe.


Tuy nhiên, Dunlop rất ngạc nhiên trước tốc độ mở rộng nhanh chóng của công ty. Trong năm đầu tiên hoạt động, công ty Dunlop đã kiếm được gần 72,800 bảng Anh; vào cuối năm thứ hai, nó đã kiếm được khoảng 526,500 bảng Anh; và ngay sau đó, chi nhánh Dunlop đầu tiên tại lục địa châu Âu được khai trương ở Đức.
Mặt khác, John Dunlop không bao giờ có ý định thu lợi về mặt tài chính. Việc bất ngờ được giao phụ trách một công ty lớn đã hàm chứa nhiều căng thẳng, thì cuộc chiến bằng sáng chế với những người thừa kế của R. W. Thomson, nhà phát minh thực sự của lốp bơm hơi, lại càng làm bồi thêm cho sự căng thẳng đó. Năm 1896, Dunlop bán bằng sáng chế của mình với giá 3,000 bảng Anh cho đối tác kinh doanh Du Cros vì ông phẫn nộ với việc kiếm tiền trên đó.

Theo Malevus.