Đây là một bài phân tích nói về việc Spotify và TikTok có thể phát triển tốt hơn những app copy lại dịch vụ của họ, trong khi Uber thì chịu thất bại trước những đối thủ mặc dù là người đi đầu tiên. Bài này trên Havard Business Review.
Ở cái xã hội kĩ thuật số này, kể thắng cuộc trong đường đua giữa những nền tảng online thường sẽ là một phiên bản copy lại bản gốc và có chiến lược, cách kinh doanh tốt hơn. Ví dụ như Grab và GoJek đã đánh bại Uber ở khu vực Đông Nam Á. Ở Mỹ, câu chuyện Snapchat đánh bại Facebook ở nhóm người dùng trẻ tuổi dù ra đời sau nhiều năm cũng thường được nhắc đến.
Facebook từng cố gắng mua lại Snapchat nhưng không thành. Và khi không mua được thì Facebook làm gì? Facebook copy lại chức năng chính của Snapchat và đưa nó vào Instagram. Giờ thì Stories của Instagram và Facebook đang được giới trẻ sử dụng rất nhiều. Và chỉ cần 1 năm sau khi ra mắt, Instagram đã vượt Snapchat về số người dùng mỗi ngày. Điều này cho thấy rằng rào cản về kĩ thuật hay tính năng là rất thấp, nếu ai đó có thể copy được, họ có thể vượt qua mặt bạn.
Cách mà các công ty tiên phong thường làm để duy trì vị trí của mình đó là đầu tư thật nhiều vào việc xây dựng năng lực, kiến thức cho các nhân viên của mình, tập trung vào việc hợp tác trong nội bộ công ty. Tuy nhiên, theo một nghiên cứu gần đây, việc các công ty đầu tư phát triển kiến thức cho nội bộ cũng đồng thời mang lại lợi ích cho các đối thủ, nhất là khi kiến thức đó dễ sao chép và có thể chia sẻ giữa các đối thủ với nhau.
Trong bối cảnh như vậy, liệu có cách nào để những người sáng tạo vẫn thành công khi mà có quá nhiều hàng “nhái” bắt chước cách làm của mình.
Công thức đúng sẽ là “sáng tạo phức tạp liên tục”, tức là mỗi cá nhân trong công ty sẽ sử dụng “tái tổ hợp” để điều chỉnh lại kiến thức hiện có, kết hợp chúng lại dể đưa ra các giải pháp, các sản phẩm mới.
TikTok khôn hơn Facebook như thế nào
TIkTok, nền tảng chia sẻ video ngắn được phát triển bởi công ty Trung Quốc ByteDance, đã có những bước tăng trưởng vượt bậc. Chỉ mới ra đời năm 2017 nhưng TikTok đã cán mốc 1 tỉ người dùng nhanh hơn bất kì nền tảng nào khác, và thường xuyên đứng top trong bảng xếp hạng các app được download trên iOS, Android. Theo chính Mark Zuckerberg, đây là “sản phẩm Internet tiêu dùng đầu tiên được làm ra bởi một trong những công ty công nghệ lớn của Trung Quốc mà vẫn làm tốt trên toàn cầu”.
Sự tăng trưởng của TikTok và lợi thế cạnh tranh ngắn hạn chính là khả năng kết hợp sản phẩm, dịch vụ của nhiều mảng khác nhau. Về phía người dùng, thuật toán của TikTok nhanh chóng học sở thích của họ bằng theo dõi cách like, cách comment, thời gian họ xem mỗi video… Ở phía người làm nội dung, tính năng và AI giúp đơn giản hóa việc chèn nhạc, thêm hiệu ứng, thêm filter ấn tượng. Để làm các hiệu ứng này bằng phần mềm làm phim chuyên nghiệp không hề dễ, còn TikTok thì chỉ cần 1-2 cái chạm vào màn hình là xong. TikTok cũng rất nhanh chóng trong việc bổ sung những thứ có thể trở thành xu hướng (trend).
Về cơ bản, TikTok đã kết hợp nhiều công nghệ khác nhau, nhiều ứng khác nhau để tạo ra một xu hướng mới trong ngành giải trí dành cho mọi người. Bạn không cần phải là diễn viên chuyên nghiệp để được nổi tiếng, khác với Facebook, nơi bạn muốn nổi tiếng thì khó khăn hơn (giống cuộc sống thực tế: nổi tiếng không dễ dàng).
Quảng cáo
Và cũng như vụ với Snapchat, Facebook cũng cố gắng sao chép lại các chức năng của TikTok thông qua app Lasso nhưng cũng chưa có thành quả nào đáng kể.
Chạy vượt mặt đối thủ theo cách của Spotify
Một ví dụ khác của “sáng tạo phức tạp liên tục” đó là Spotify. Dịch vụ stream nhạc này thường xuyên thay đổi giao diện, thuật toán dự đoán hành vi của người dùng, cũng như việc mở rộng liên tục các danh mục nhạc. Spotify sử dụng sở thích của từng người dùng và dùng một lượng lớn dữ liệu để đưa ra các dự đoán có thể giúp cho người dùng ở lại với nền tảng này.
Ngay cả Apple cũng không thể đứng yên trước sự phát triển của Spotify, và Apple Music ra đời là để cạnh tranh với Spotify đấy. Hiện nay Apple Music vẫn chưa đạt được thị phần đáng kể trong mảng stream nhạc. Spotify thì liên tục thay đổi, nâng cấp và thậm chí mới đây còn dành 100 triệu USD để làm mảng podcast nữa kìa.
Rắc rối của Uber
Chúng tôi cũng phát hiện thấy một loạt sóng có thể chống lại chính những người tiên phong. Các công ty đi sao chép có khả năng (và mong muốn) học hỏi lẫn nhau nhiều hơn cả người làm ra sản phẩm đó đầu tiên. Điều này giúp những kẻ đi sau lại có thể bắt kịp được người đi đầu.
Quảng cáo
Hãy nhìn vào Uber. Nền tảng này là người tiên phong tạo ra khái niệm gọi xe bằng app từ tận năm 2010 và khi đó không có một ai làm được giống Uber cả. Nhưng khi các đối thủ bắt đầu sao chép mô hình của Uber, các công ty như Lyft ở Mỹ, Didi ở Trung Quốc, Gojek, Grab ở Đông Nam Á… đã cắn một miếng lớn thị phần của Uber. Những công ty này học hỏi không chỉ bằng cách copy Uber mà còn copy lẫn nhau, trong khi Uber thì thay đổi chậm chạp hơn nhiều.
Grab, GoJek, Didi nhanh chóng đưa tính năng của Uber vào sản phẩm của mình. Grab sau đó học cách giảm giá và khuyến khích tài xế của Uber, rồi GoJek cũng đi copy lại ý tưởng đó. Rồi ý tưởng muốn trở thành super app (chỉ 1 app nhưng tích hợp rất nhiều chức năng trong đó) ban đầu xuất phát từ GoJek thông qua việc họ cung cấp các dịch vụ cho tài xế và khách hàng của mình, thế là Grab cũng copy. Và có một số thông tin nói rằng GoJek đánh vào thị trường Singapore thông qua dữ liệu họ tự “cào” ra từ bản đồ của Grab. Kết quả là thị trường cạnh tranh mạnh đến nỗi Uber phải rồi khỏi khu vực này.
Việc cố gắng chạy nhanh hơn so với những con “hàng nhái”, hay chỉ tập trung vào sáng tạo và phát triển kiến thức nội bộ, đều không phải là một chiến lượng phát triển bền vững. Thay vào đó, họ nên tập trung vào việc học hỏi, kết hợp nhiều kiến thức - kinh nghiệm của loài người để sẵn sàng giải quyết các cơ hội phức tạp ngay khi nó xuất hiện.
